Η Καρδιά του Σκότους, του Τζόζεφ Κόνραντ
Προσπαθώ να φανταστώ την έκπληξη των κριτικών λογοτεχνίας αλλά και του αναγνωστικού κοινού των αρχών του 20ου αιώνα μόλις έπιασαν στα χέρια τους αυτό το βιβλίο. Προσπαθώ ν' αντιληφθώ το μέγεθος της έμπνευσης του Κόνραντ ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο πριν από 100 και πλέον χρόνια, το οποίο παραμένει τόσο φρέσκο στις μέρες μας όχι μόνο ως περιεχόμενο αλλά και ως δομή και τεχνική. Η Καρδιά του Σκότους είναι απ' τα λογοτεχνικά βιβλία αναφοράς, εκείνα δηλαδή που αποτελούν τον φάρο της έμπνευσης γι' άλλους δημιουργούς.
Η αρχή του βιβλίου μας βρίσκει πάνω σ' ένα γιοτ στον Τάμεση όπου μια αντρική παρέα σκοτώνει το χρόνο της με ανούσιες συζητήσεις. Μέλος της παρέας είναι και ο Μάρλοου, ο αφηγητής, εκείνος που για πρώτη φορά θ' αναφέρει τ' όνομα Κουρτς και την ιστορία πίσω απ' αυτό. Είναι η εποχή όπου η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία βρίσκεται στο φόρτε της εκμετάλλευσής της. Είναι η εποχή που ο Μάρλοου βρίσκει μια θέση πλοιάρχου για λογαριασμό της Εταιρείας η οποία δραστηριοποιείται στο Βελγικό Κονγκό καταληστεύοντας τους φυσικούς πόρους της χώρας και ειδικότερα το ελεφαντόδοντο.
Ένα όνομα πλανιέται σαν μύθος πάνω απ' την αφρικάνικη γη που αχνίζει απ' τη ζέστη, ένα όνομα ψιθυρίζεται ανάμεσα στα δέντρα της πυκνής ζούγκλας, ένα όνομα που προκαλεί δέος, φόβο και θαυμασμό. Πρόκειται για τον Κουρτς, τον καλύτερο πράκτορα της Εταιρείας ο οποίος είναι υπεύθυνος σ' ένα σταθμό στην ενδοχώρα, κάπου στην αχανή ζούγκλα και που τροφοδοτεί ανελέητα τους εργοδότες του με τόνους ελεφαντόδοτου.
Θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου που η τροφοδοσία θα σταματήσει και που οι φήμες για την τύχη του Κουρτς και του σταθμού θα γίνουν θρύλος. Εκεί μπαίνει στην ιστορία ο Μάρλοου ο οποίος καλείται να οδηγήσει τους υπεύθυνους της Εταιρείας στην ενδοχώρα, στην Καρδιά του Σκότους αυτής της βασανισμένης χώρας, προκειμένου να εξασφαλίσουν οι τελευταίοι τα παράνομα συμφέροντά τους στην περιοχή.
Ποιος είναι ο Κουρτς; Τι πρεσβεύει; Η Ιστορία μας έχει μάθει πως πάντα υπάρχουν οι "χρήσιμοι ηλίθιοι" στον κόσμο, εκείνοι που θ' αναλάβουν να βγάλουν τα κάστανα απ' τη φωτιά, δίχως να υπολογίσουν τίποτε και κανέναν, προς όφελος μεγαλύτερων συμφερόντων που με την πειθώ του χρήματος τούς χρησιμοποιούν ως το μεδούλι.
Κανείς όμως δεν μπορεί να υπολογίσει τους αστάθμητους παράγοντες και τον ρόλο που μπορούν να παίξουν. Και στην περίπτωση του Κουρτς είναι πολλοί. Η μοναξιά, ο χρόνος, η λησμονιά, το νόημα του κέρδους, η εκμετάλλευση, η εμπειρία, η επιστροφή σε μια παρθένα - απολίτιστη - ζωή είναι τα στοιχεία που θα συντελέσουν στην μετάλλαξη του πράκτορα και στο αδιάκοπο φλερτ του με την τρέλα. Ο εκπρόσωπος του πολιτισμού θα χαθεί στη ζούγκλα και δεν θα κυριαρχήσει πάνω της αλλά θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η γη είναι εκείνη που θα τον φάει ζωντανό και θα τον χωνέψει. Οι ντόπιοι ιθαγενείς θα τον προσκυνήσουν σαν Θεό κι εκείνος κάθε μέρα που περνάει θα βάζει κι άλλο ένα λιθαράκι, στήνοντας ένα παράταιρο βασίλειο του οποίου είναι ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης.
Αυτήν την προσωπικότητα καλείται να βρει ο Μάρλοου με τους υπόλοιπους και να την φέρει πίσω, στον πολιτισμό, στον σωστό δρόμο, καθώς είναι σίγουρο πια πως ο "χρήσιμος ηλίθιος" που έβγαζε για χρόνια τα κάστανα απ' τη φωτιά, έχει κυριολεκτικά "καεί". Έπαψε να είναι χρήσιμος και πρέπει ν' αντικατασταθεί γιατί αυτό επιτάσσουν τα συμφέροντα της Εταιρείας που δεν υπολογίζει ανθρώπους παρά μόνο το κέρδος.
Επανέρχομαι στην γραφή του Κόνραντ η οποία με εντυπωσίασε με το περιεχόμενο και την τεχνική της, δεδομένου του χρόνου που γράφτηκε το βιβλίο. Οι περιγραφές της χώρας, του ταξιδιού στη ζούγκλα, των ανθρώπων είναι τόσο υποβλητικές που δύσκολα, πολύ δύσκολα δεν θα επηρεαστείς και συ ο ίδιος απ' την αποπνικτική ατμόσφαιρα, απ' αυτή την "αρρώστια", ναι, αρρώστια είναι η σωστή λέξη που αναδύεται απ' τις σελίδες. Έρχεται και σε πνίγει ώρες, ώρες. Η βουτιά του Μάρλοου στ' άδυτα της ψυχής του Κουρτς, κατευθείαν στην Καρδιά του Σκότους, είναι τόσο πετυχημένα δοσμένη που δεν μπορείς παρά να λυπηθείς και ν' αναρωτηθείς τελικά ποιός είναι ο "κακός" στην ιστορία.
*Καθυστέρησα επίτηδες να διαβάσω αυτό το κλασικό βιβλίο καθώς γνώριζα πως πάνω του βασίστηκε η ταινία "Αποκάλυψη Τώρα" του Φ.Φ. Κόπολα. Το σκηνικό μεταφέρθηκε στο Βιετνάμ βέβαια, όπου Εταιρεία είναι ο στρατός των ΗΠΑ και ο Κουρτς, ο τρελός συνταγματάρχης, ο άξιος πάλαι ποτέ άξιος στρατιωτικός που έχει "καεί". Ο λόγος της καθυστέρησης είχε να κάνει με το γεγονός πως οι σκηνές της ταινίας είναι έντονες και ήθελα να περάσει αρκετός χρόνος, να "ξεχάσω" ώστε να πιάσω το βιβλίο χωρίς ν' αποσπάται η προσοχή μου με αθέλητες παραπομπές στην ταινία.
Δεν το κατάφερα. Η εικόνα του Μάρλον Μπράντο στον καταυλισμό, στο φως του κεριού, όπου βρέχοντας το κεφάλι του μ' ένα πανί ψιθυρίζει, "Η Φρίκη... η Φρίκη...", απλώς ΔΕΝ ξεχνιέται.
Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ
του Τζόζεφ Κόνραντ
σελ. 267 - εκδ. Ερατώ (εξαιρετική έκδοση)
μτφ. Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης
 |
| Αλυσοδεμένοι Κονγκολέζοι σε ευρωπαϊκή φυτεία στη χώρα ΤΟΥΣ! |
Ένα όνομα πλανιέται σαν μύθος πάνω απ' την αφρικάνικη γη που αχνίζει απ' τη ζέστη, ένα όνομα ψιθυρίζεται ανάμεσα στα δέντρα της πυκνής ζούγκλας, ένα όνομα που προκαλεί δέος, φόβο και θαυμασμό. Πρόκειται για τον Κουρτς, τον καλύτερο πράκτορα της Εταιρείας ο οποίος είναι υπεύθυνος σ' ένα σταθμό στην ενδοχώρα, κάπου στην αχανή ζούγκλα και που τροφοδοτεί ανελέητα τους εργοδότες του με τόνους ελεφαντόδοτου.
Θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου που η τροφοδοσία θα σταματήσει και που οι φήμες για την τύχη του Κουρτς και του σταθμού θα γίνουν θρύλος. Εκεί μπαίνει στην ιστορία ο Μάρλοου ο οποίος καλείται να οδηγήσει τους υπεύθυνους της Εταιρείας στην ενδοχώρα, στην Καρδιά του Σκότους αυτής της βασανισμένης χώρας, προκειμένου να εξασφαλίσουν οι τελευταίοι τα παράνομα συμφέροντά τους στην περιοχή.
 |
| Η ζούγκλα. Η επιστροφή στα αρχέγονα ένστικτα. |
Κανείς όμως δεν μπορεί να υπολογίσει τους αστάθμητους παράγοντες και τον ρόλο που μπορούν να παίξουν. Και στην περίπτωση του Κουρτς είναι πολλοί. Η μοναξιά, ο χρόνος, η λησμονιά, το νόημα του κέρδους, η εκμετάλλευση, η εμπειρία, η επιστροφή σε μια παρθένα - απολίτιστη - ζωή είναι τα στοιχεία που θα συντελέσουν στην μετάλλαξη του πράκτορα και στο αδιάκοπο φλερτ του με την τρέλα. Ο εκπρόσωπος του πολιτισμού θα χαθεί στη ζούγκλα και δεν θα κυριαρχήσει πάνω της αλλά θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η γη είναι εκείνη που θα τον φάει ζωντανό και θα τον χωνέψει. Οι ντόπιοι ιθαγενείς θα τον προσκυνήσουν σαν Θεό κι εκείνος κάθε μέρα που περνάει θα βάζει κι άλλο ένα λιθαράκι, στήνοντας ένα παράταιρο βασίλειο του οποίου είναι ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης.
Αυτήν την προσωπικότητα καλείται να βρει ο Μάρλοου με τους υπόλοιπους και να την φέρει πίσω, στον πολιτισμό, στον σωστό δρόμο, καθώς είναι σίγουρο πια πως ο "χρήσιμος ηλίθιος" που έβγαζε για χρόνια τα κάστανα απ' τη φωτιά, έχει κυριολεκτικά "καεί". Έπαψε να είναι χρήσιμος και πρέπει ν' αντικατασταθεί γιατί αυτό επιτάσσουν τα συμφέροντα της Εταιρείας που δεν υπολογίζει ανθρώπους παρά μόνο το κέρδος.
Επανέρχομαι στην γραφή του Κόνραντ η οποία με εντυπωσίασε με το περιεχόμενο και την τεχνική της, δεδομένου του χρόνου που γράφτηκε το βιβλίο. Οι περιγραφές της χώρας, του ταξιδιού στη ζούγκλα, των ανθρώπων είναι τόσο υποβλητικές που δύσκολα, πολύ δύσκολα δεν θα επηρεαστείς και συ ο ίδιος απ' την αποπνικτική ατμόσφαιρα, απ' αυτή την "αρρώστια", ναι, αρρώστια είναι η σωστή λέξη που αναδύεται απ' τις σελίδες. Έρχεται και σε πνίγει ώρες, ώρες. Η βουτιά του Μάρλοου στ' άδυτα της ψυχής του Κουρτς, κατευθείαν στην Καρδιά του Σκότους, είναι τόσο πετυχημένα δοσμένη που δεν μπορείς παρά να λυπηθείς και ν' αναρωτηθείς τελικά ποιός είναι ο "κακός" στην ιστορία.
*Καθυστέρησα επίτηδες να διαβάσω αυτό το κλασικό βιβλίο καθώς γνώριζα πως πάνω του βασίστηκε η ταινία "Αποκάλυψη Τώρα" του Φ.Φ. Κόπολα. Το σκηνικό μεταφέρθηκε στο Βιετνάμ βέβαια, όπου Εταιρεία είναι ο στρατός των ΗΠΑ και ο Κουρτς, ο τρελός συνταγματάρχης, ο άξιος πάλαι ποτέ άξιος στρατιωτικός που έχει "καεί". Ο λόγος της καθυστέρησης είχε να κάνει με το γεγονός πως οι σκηνές της ταινίας είναι έντονες και ήθελα να περάσει αρκετός χρόνος, να "ξεχάσω" ώστε να πιάσω το βιβλίο χωρίς ν' αποσπάται η προσοχή μου με αθέλητες παραπομπές στην ταινία.
Δεν το κατάφερα. Η εικόνα του Μάρλον Μπράντο στον καταυλισμό, στο φως του κεριού, όπου βρέχοντας το κεφάλι του μ' ένα πανί ψιθυρίζει, "Η Φρίκη... η Φρίκη...", απλώς ΔΕΝ ξεχνιέται.
Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ
του Τζόζεφ Κόνραντ
σελ. 267 - εκδ. Ερατώ (εξαιρετική έκδοση)
μτφ. Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου