Στη Σκιά της Πεταλούδας, του Ισίδωρου Ζουργού

Ο Τολστόι στην αρχή του βιβλίου «Άννα Καρένινα» γράφει για ευτυχισμένες και δυστυχισμένες οικογένειες. Αυτήν ακριβώς τη σκέψη είχα περιδιαβαίνοντας τις σελίδες του βιβλίου του Ζουργού, ενός βιβλίου που γράφτηκε πριν από δέκα χρόνια και ήταν το πρώτο με το οποίο έγινε γνωστός στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Όσοι αρέσκονται να διαβάζουν τον Θεσσαλονικιό συγγραφέα, θα βρουν και σε αυτό το βιβλίο τα χαρακτηριστικά της γραφής του: λυρισμός -ίσως υπέρμετρα μελοδραματικός σε κάποια σημεία, κάτι που «διόρθωσε» στα επόμενα βιβλία του- κινηματογραφικά περιγραφικός και με τη δυνατότητα να σε ταυτίζει με τους ήρωές του εύκολα, να αγωνιάς μαζί τους, να αδημονείς για την επόμενη σελίδα, για το επόμενο επεισόδιο που τους επιφυλάσσει η μοίρα.
Πρόκειται για ένα βιβλίο saga, απ' τα αναρίθμητα που έχει στους καταλόγους της η λογοτεχνία, όπου μέσα απ' τη ζωή των μελών μιας οικογένειας περιγράφονται οι εποχές και τα ιστορικά γεγονότα. Η ιστορική ακρίβεια λοιπόν, άλλο ένα χαρακτηριστικό δείγμα της γραφής του Ζουργού, βρίσκεται και εδώ για να μας θυμίσει με εύστοχες παρεμβάσεις τη νεότερη ελληνική ιστορία απ' τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα έως τις αρχές του 21ου.
Το βιβλίο έχει όλα τα χαρακτηριστικά του αρχαίου δράματος στη δομή, με τη διαφορά πως στο τέλος δεν επέρχεται η κάθαρση, τουλάχιστον όπως τη γνωρίζουμε απ' τα αρχαία κείμενα. Το τέλος δεν μου άρεσε, το θεώρησα άνισο σε σχέση με το υπόλοιπο βιβλίο και παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ζουργός στο σημειώμά του αναφέρει πως «ήθελα να γράψω ένα βιβλίο για τους αποτυχημένους». Μας προειδοποιεί δηλαδή, ωστόσο θες η συμπάθεια που είχα στον ήρωα, θες ότι περίμενα κάτι διαφορετικό -όχι απαραίτητα χάπι εντ με την επιφανειακή έννοια του όρου- το τέλος με χάλασε λίγο.

Στο δια ταύτα. Ένα απομεσήμερο παραμονής Δεκαπενταύγουστου, ημέρα Σάββατο, σε μια Θεσσαλονίκη που βράζει απ' τη ζέστη, σ' ένα κτίριο γεμάτο γραφείο, συναντιώνται ο Μάρκος και η Ελένη που θα μοιραστούν το ίδιο ασανσέρ. Η μοίρα θα τα φέρει έτσι και το ασανσέρ θα πάθει βλάβη και παρά τις εκκλήσεις τους για βοήθεια δεν θα τους ακούσει κανείς. Θα μείνουν εγκλωβισμένοι μέσα στη ζέστη για πολλές ώρες, προσπαθώντας να νικήσουν την δίψα που γρήγορα έρχεται να τους θερίσει τα σωθικά. Στο περιθώριο της αναμονής, ο καθένας λέει την ιστορία της γενιάς του στον άλλον.
Μύθοι, θρύλοι, ιστορικά γεγονότα, φανταστικά και ιστορικά πρόσωπα γίνονται ένα, με πεδίο δράσης την Μακεδονία, τα βουνά της Αλβανίας, την Θεσσαλονίκη, καθώς οι εποχές αλλάζουν και παίρνουν μαζί τους ανθρώπους και ιστορίες. Απ' την προσφυγιά του 22, στην δικτατορία του Μεταξά, μετά στην Κατοχή, στην Χούντα, στην Αλλαγή του 81 και στις παραμονές της επίπλαστης ευμάρειας των αρχών του 21ου αιώνα.
Πόλεμος, Έρωτας, Απιστία, Πολιτική, γίνονται ένα μπερδεμένο κουβάρι που μέσα του είναι δεμένοι οι ήρωες, οι πρόγονοι των εγκλωβισμένων του ασανσέρ. Και καθώς οι σελίδες περνούν, η ζέστη δυναμώνει, οι ανιστάσεις πέφτουν, η δίψα κυριαρχεί, αλλά η ιστορία πρέπει να τελειώσει. Η ιστορία πρέπει να ειπωθεί. Γιατί όπως λέει και ο πατέρας του ήρωα λίγο πριν πεθάνει, οι ιστορίες πρέπει να λέγονται για να διατηρηθεί η μνήμη.

Είναι περιττό να γράψω, όπως το έχω κάνει και στις προηγούμενες δύο παρουσιάσεις βιβλίων του Ζουργού, πως πρόκειται για έναν συγγραφέα-κεφάλαιο για την ελληνική λογοτεχνία.

ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ
του Ισίδωρου Ζουργού
σελ. 687-εκδ. Πατάκη