Αμερικάνικη Σκουριά, του Φίλιπ Μάγιερ

Ο Μάγιερ ακολουθεί πιστά τα βήματα του Στάινμπεκ και γεύεται τα Σταφύλια της Οργής του. Έχουν μια γεύση Αμερικάνικης Σκουριάς που την λες και απελπισία. Το μυθιστόρημα -με βαθιές πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις- διαδραματίζεται στην Μπιουλ, μια μικρή πόλη της Πενσυλβάνια, πάνω στην γνωστή «ζώνη της σκουριάς» - rust belt, στην πάλαι ποτέ βιομηχανική ραχοκοκκαλιά της Αμερικής.

Το σκηνικό που στήνει είναι εφιαλτικό και ταυτόχρονα ειδυλλιακό. Θα μπορούσε να είναι το σκηνικό μιας post apocalyptic κοινωνίας. Από τη μια η κοιλάδα του Μον που είναι χτισμένη η Μπιουλ και άλλες πόλεις που ξεπήδησαν με το χτίσιμο του Αμερικάνικου Ονείρου, κατάφυτη, με πυκνά, καταπράσινα δάση, ρεματιές, λόφους στις πλαγιές των οποίων τρέχουν ελάφια κι ένα μεγάλο ποτάμι να την διασχίζει. Από την άλλη, μέσα σε αυτό το παραδεισένιο τοπίο, χάσκουν παράταιρα ερειπωμένα και εγκαταλελειμμένα τα εργοστάσια χάλυβα και κάρβουνου που στήριζαν την Αμερικάνικη Οικονομία για χρόνια.

Και οι άνθρωποι;

Οι άνθρωποι στην Μπιουλ αλλά και σε ολόκληρη την rust belt -όσοι απέμειναν δηλαδή και δεν έγιναν εσωτερικοί μετανάστες αναζητώντας την τύχη τους αλλού- μοιάζουν με φαντάσματα που αναπολούν τα περασμένα μεγαλεία, όταν η περιοχή έσφυζε από ζωή, όταν η παγκοσμιοποίηση και το Κεφάλαιο δεν είχαν εισβάλλει στην καθημερινότητά τους, όταν υπήρχαν δουλειές με τις οποίες μπορούσαν να πληρώνουν τις υποθήκες τους, όταν δεν έμεναν σε τροχόσπιτα στην άκρη του δάσους που τα χρωστάνε ακόμα στις Τράπεζες, όταν είχαν μια ευκαιρία να ζουν σαν κανονικοί άνθρωποι και όχι σαν όμηροι ενός συστήματος που φροντίζει τους ελάχιστους και εκμεταλλεύεται τους πολλούς.

Ντιτρόιτ. Μια απ' τις πόλεις πάνω στην rust belt που η κρίση γονάτισε. Υπολογίζεται ότι κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, ο πληθυσμός της πόλης μειώθηκε σε ποσοστό 28,2%. Ερημιά παντού.

Δε νομίζω να έχω διαβάσει ποτέ άλλον Αμερικανό συγγραφέα που το γραπτό του να αποπνέει τέτοια ταξική συνείδηση. Το βιβλίο του Μάγιερ είναι μια γροθιά απέναντι στο αμερικάνικο όνειρο, που αποδείχθηκε τόσο επίπλαστο στα χρόνια, είτε γιατί γκρεμίστηκε απ' το κραχ του 29, είτε γιατί φρόντισαν να το καταστρέψουν νεοφιλελεύθερες πολιτικές, είτε γιατί χρεοκόπησε μαζί με εταιρείες τύπου Lehman Brothers είτε γιατί απλώς στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ. Ήταν μια παγίδα καλά στημένη που προσέλκυσε τα θύματά της και όταν η φάκα έκλεισε, τότε άρχισε η σφαγή τους.


Ο Πόε και ο Αιζακ είναι φίλοι, εκεί γύρω στα 20 και μεγαλώνουν στην Μπιουλ. Ο πρώτος, τοπικός αστέρας του ράγκμπι που για τους δικούς του λόγους αρνείται κάποια αθλητική υποτροφία σε Πανεπιστήμιο και χαραμίζει τις μέρες του μέσα σε μια εφιαλτική, πανομοιότυπη καθημερινότητα. Ο δεύτερος, προσπαθεί να ξεπεράσει την αυτοκτονία της μητέρας του -5 χρόνια πριν- αλλά και το γεγονός ότι η μεγαλύτερη αδελφή του έφυγε για το Γέιλ, παντρεύτηκε κάποιον πλούσιο νέο κι έριξε μαύρη πέτρα πίσω της, αφήνοντάς τον να φροντίζει τον παράλυτο πατέρα τους. Θέλει να σπουδάσει, να φύγει στην Καλιφόρνια, στην γη της Επαγγελίας -όνειρο που είχαν και οι μετανάστες του Στάινμπεκ- και γι' αυτό το λόγο, κλέβει τις οικονομίες του πατέρα του και ετοιμάζεται να φύγει απ' την κοιλάδα.

Πενσιλβάνια, Οχάιο, Δυτική Βιρτζίνια: Οι βιομηχανικές περιοχές των ΗΠΑ που μαράζωσαν μετά την φυγή των εργοστασίων. Η ανεργία έκτοτε μαστίζει τις εν λόγω πολιτείες και πολλοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους σε αναζήτηση ενός καλύτερου αύριο.

Ένα έγκλημα όμως, θα αλλάξει τη ζωή όλων.

Οι ήρωες θα ακολουθήσουν διαφορετικές τροχιές και μέσα απ' αυτές ο Μάγιερ θα ξεγυμνώσει τη σύγχρονη Αμερική, όχι εκείνη των τουριστικών οδηγών και της επίπλαστης ευμάρειας, αλλά τη χώρα της φτώχειας, της εκμετάλλευσης των ανθρώπων και της ταξικής ανισότητας, από την εκπαίδευση έως την κατάσταση που επικρατεί μέσα στις φυλακές, η πλειοψηφία των οποίων στις ΗΠΑ έχει δοθεί προς εκμετάλλευση σε ιδιωτικές εταιρείες.
Ο Πόε, ο Άιζακ, η Λι, η Γκρέις, ο Χάρις: Πέντε ήρωες, πέντε ψυχολογικά αδιέξοδα που τρέφονται από τη σκουριά ενός κόσμου στον οποίο όπως τόσο κομψά λέγεται και στα μέρη μας, «αν δεν προσαρμοστείς, θα πεθάνεις».

Είναι αυτό το βιβλίο ο επιθανάτιος ρόγχος του καπιταλισμού; Είναι μήπως η αποδόμηση του αμερικάνικου ονείρου; Είναι το παρόν και το μέλλον μας ως ανθρώπων; Είναι όλα αυτά μαζί; Σε κάθε περίπτωση, κάποιος άλλος, τα λέει καλύτερα από μένα.

«Men walking 'long the railroad tracks
Going someplace, there's no going back
Highway patrol choppers coming up over the ridge
Hot soup on a campfire under the bridge
Shelter line stretching 'round the corner
Welcome to the new world order
Families sleeping in the cars in the southwest
No home, no job, no peace, no rest».

Bruce Springsteen, The ghost of Tom Joad

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΚΟΥΡΙΑ
του Φίλιπ Μάγιερ
σελ. 451-εκδ. Καστανιώτη
μτφ. Κωνσταντίνος Ματσούκας