Aπ' τον Αέρα πιο Ελαφριά, του Φεδερίκο Ζανμέρ

Στην αρχή μου ήρθε στο μυαλό η «Σονάτα υπό το Σεληνόφως» του Γιάννη Ρίτσου. Ένας μονόλογος μιας υπέργηρης κυρίας προς έναν ακροατή που φαίνεται να υπάρχει αλλά δεν ακούμε ποτέ τη φωνή του. Συνεπώς, το αν υπάρχει στην πραγματικότητα ή όχι είναι κάτι που έγκειται στην φαντασιακή ευχέρεια του αναγνώστη. Αλλά δεν είναι αυτό το βασικό μας θέμα εδώ.

Όλο το βιβλίο είναι ένας μονόλογος μιας γυναίκας που έχει κλείσει τα 93 της χρόνια και οδεύει προς τα 94. Το σκηνικό είναι το διαμέρισμά της και ειδικότερα ένα συγκεκριμένο δωμάτιο: το μπάνιο. Εκεί έχει κλειδώσει έναν 14χρονο, ο οποίος επιχείρησε να την ληστέψει, αλλά η ίδια, με πανούργο τρόπο κατάφερε να τον κοροϊδέψει, λέγοντάς του ότι κρύβει τα χρήματά της στο φαρμακείο του μπάνιου. Μόλις εκείνος μπήκε μέσα να ψάξει, τον κλείδωσε εκεί και πλέον η αφήγηση αρχίζει. 

Η γυναίκα θέλει να αφηγηθεί την ιστορία της μητέρας της, μιας πλούσιας κυρίας της Αργεντινής των αρχών του 20ου αιώνα που όνειρό της ήταν να πιλοτάρει ένα αεροπλάνο. Μιλάμε για το έτος 1916, πράγμα που σημαίνει ότι το συγκεκριμένο σπορ ήταν για λίγους και σίγουρα όχι για γυναίκες. 
Η αφήγηση ξεκινά αλλά διακόπτεται συχνά απ' τις αντιδράσεις του νεαρού -άλλοτε οργισμένες, άλλοτε παρακλητικές- που προκαλούν τις ανάλογες αντιδράσεις της γηραιάς κυρίας. Δηλώνει αποφασισμένη να μην τον αφήσει να βγει από εκεί αν δεν τελειώσει την ιστορία, την οποία δεν έχει ομολογήσει σε κανέναν άλλον άνθρωπο στην πορεία της ζωής της. 
Στο μεσοδιάστημα, κι ενώ ο νεαρός έχει φάει ήδη το σαπούνι του μπάνιου απ' την πείνα του, καταφέρνει και του περνάει απ' την χαραμάδα της πόρτας πτι φουρ και λεπτές φέτες ψημένου σνίτσελ και όχι τηγανητού «γιατί το τηγανητό ανεβάζει την χοληστερόλη».
Οι απαντήσεις που δίνει η γηραιά κυρία οδηγούν τον αναγνώστη στο να πλάσει, να φανταστεί τις αντιδράσεις του νεαρού φυλακισμένου. Απ' αυτές, μαθαίνουμε πληροφορίες για την ζωή του: ένα φτωχό παιδί που ζει σε παραγκούπολη, με γονείς που δεν ενδιαφέρονται για την ύπαρξή του, ενώ το καλύτερο, το μαθαίνουμε στο τέλος: πρόκειται για ένα παιδί που είναι ερωτευμένο με την αδελφή του. 

Αυτή η τελευταία εξομολόγηση πυροδοτεί μια απίστευτη ηθική αντίδραση εκ μέρους της γηραιάς κυρίας, η οποία επιθυμεί να τον εξαγνίσει προτού τον απελευθερώσει, γεγονός που σημαίνει ότι η παραμονή του στο μπάνιο μπορεί να συνεχιστεί για άγνωστο χρόνο.

Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο που έως εκείνη τη στιγμή χαρακτηρίζεται από μια ανθρώπινη ανάγκη επικοινωνίας της ηρωίδας παίρνει τον χαρακτήρα του θρίλερ, με μια κλειστοφοβική αφήγηση που θυμίζει π.χ. το Μίζερι, του Στίβεν Κινγκ. 

Τί είναι όμως τελικά το βιβλίο του Ζανμέρ; Απλώς η αφήγηση μιας τραγικά μοναχικής ζωής ή ένα κλειστοφοβικό θρίλερ που αναπτύσσει αργά και μεθοδικά τη χάρη του; Μήπως είναι η τελευταία εξομολόγηση μιας βαθιά πληγωμένης γυναίκας; Μήπως είναι ο απολογισμός λίγο πριν το τέλος που έρχεται νομοτελειακά και γίνεται με αφορμή μια πρόφαση; 
Η εξαιρετική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη κρατά την αφηγηματική ροή σε υψηλό επίπεδο, προς όφελος του αναγνώστη που αγωνιά να γυρίσει τις σελίδες. Το βιβλίο, δε, έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να το αναδείξουν σε πρώτης τάξης θεατρικό έργο με την αναμενόμενη ανατροπή/κάθαρση στο τέλος. Η ηρωίδα του Ζανμέρ, σαν μιαν άλλη Μπλανς Ντιμπουά μετράει τις πληγές της στο τέλος της ζωής της.
Κι ο αναγνώστης υποκλίνεται στην τραγικότητά της.

ΑΠ' ΤΟΝ ΑΕΡΑ ΠΙΟ ΕΛΑΦΡΙΑ
του Φεδερίκο Ζανμέρ
σελ. 248-εκδ. Όπερα
μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης