Utopia Avenue, του Ντέιβιντ Μίτσελ

Το να τελειώνεις ένα βιβλίο του Μίτσελ (Σάουθπορτ, Γουόρτσετσερ, Αγγλία, 1969) συνοδεύεται πάντα από μια γερή δόση μελαγχολίας για κάτι όμορφο, που αν και μεγάλο (τα βιβλία του είναι ογκώδη), τελείωσε. Είναι η ιστορία που σε κινητοποιεί, είναι το γράψιμο, είναι οι χαρακτήρες, είναι αυτή η «φιλοσοφία» που διέπει τα βιβλία του πως «τα πάντα συνδέονται» στον χώρο και τον χρόνο, όπως μας αποκάλυψε στο κλασικό του, πλέον, πόνημα Cloud Atlas (σχεδόν 20 χρόνια πριν) και είδαμε να επαναλαμβάνεται στα «Χίλια Φθινόπωρα του Γιάκομπ ντε Ζουτ», αλλά και στα «Κοκάλινα Ρολόγια».

Για να είμαι ειλικρινής πίστευα πως αυτή τη φορά θα άφηνε πίσω του αυτό το μοτίβο. Το θέμα εξάλλου του παρόντος βιβλίου δεν προσφερόταν ή τουλάχιστον δεν σε προϊδέαζε για μια τέτοιου τύπου επανάληψη, την οποία και δεν σημειώνω ως αρνητικό στοιχείο, τουναντίον, εκ του αποτελέσματος θεωρώ ότι είχε τη δική της ξεχωριστή σημασία. Είναι λες και τα βιβλία του Μίτσελ δεν τα κρίνεις αποκλειστικά και μόνο ξεχωριστά το ένα μετά το άλλο, μοιάζουν και η αλήθεια είναι ότι ανήκουν σ' ένα συνολικό σώμα έμπνευσης και δημιουργίας, ανεξάρτητα απ' τις διαδρομές που ακολουθεί το καθένα. 

Oι Utopia Avenue (φανταστικό όνομα) είναι μια 4μελής μουσική μπάντα που σχηματίζεται στο Λονδίνο στα τέλη της δεκαετίας του 60, την εποχή της αμφισβήτησης, του πολέμου στο Βιετνάμ και του γαλλικού Μάη. Μέλη της είναι ο Ντιν, ο Γκριφ, ο Γιάσπερ και η Έλφ, όπου την ιστορία του καθενός ξεχωριστά τη μαθαίνουμε καθώς περνάνε τα κεφάλαια του βιβλίου, όπου κάθε τίτλος αναφέρεται σ' ένα τραγούδι της και όπου κάθε τραγούδι σηματοδοτεί κάτι απ' τη ζωή του καθενός. Εξαιρετικό εύρημα. Κάπως έτσι τα κεφάλαια του βιβλίου αντιστοιχούν στους 3 δίσκους που προλάβαν να κάνουν οι Utopia Avenue και πιο συγκεκριμένα στα τραγούδια της πρώτης και της δεύτερης πλευράς. 

Η φάση της εποχής είναι σεξ, ναρκωτικά και ροκ ν ρολ. Αλλά είναι επίσης και «κάντε ειρήνη και όχι πόλεμο», είναι οι τεκτονικές αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο, η σεξουαλική απελευθέρωση, ο φεμινισμός, η οπισθοχώρηση ενός συντηρητικού κόσμου που δεν θέλει να παραδώσει τα σκήπτρα της εξουσίας του τόσο εύκολα, είναι η αμφισβήτηση απέναντι στα δεδομένα. Για να βρεθούμε στο ρυθμό του βιβλίου είναι επίσης η εποχή των Beatles, των Rolling Stones, των Jefferson Airplaine και άλλων γνωστών συγκροτημάτων και ρευμάτων της εποχής, με τους ήρωές μας να αναζητούν το δικό τους Ελντοράντο, το δρόμο για την επιτυχία και την κατάκτηση των charts. 

Το βιβλίο θα μπορούσε να είναι το soundtrack μιας εποχής, παρά το γεγονός ότι η πλοκή του διαδραματίζεται σε 2 μόλις χρόνια. Οι μουσικές αναφορές και η επίκληση στίχων είναι συνεχόμενη, ο ίδιος ο Μίτσελ έκανε μαθήματα πιάνου και κιθάρας προκειμένου να «μοιάσει» στους ήρωές του και να τους καταλάβει καλύτερα, πέρασε άπειρες ώρες με μουσικούς συζητώντας τόσο για τεχνικά θέματα που είναι γνωστά μόνο σ' αυτούς, όσο και για εκείνη την εποχή, αναζητώντας τη μαγική εκείνη κόλλα που θα κατάφερνε να κολλήσει την ιστορία του και να μεταφέρει τον αναγνώστη στο Σόχο εκείνης της περιόδου χωρίς ο τελευταίος να καταλάβει πως το κατάφερε αυτό.

Πρόκειται για τη μουσική βιογραφία ενός φανταστικού συγκροτήματος; Και ναι και όχι είναι η απάντηση. Το συγκρότημα και η πορεία του προς την αναζήτηση της επιτυχίας είναι απλώς η αφορμή για να ξεδιπλώσει ο Μίτσελ το ταλέντο του στις όμορφες ιστορίες. Εκείνες που διαθέτουν ήρωες που θα συμπαθήσεις πραγματικά, ενδεχομένως με κάποιον θα ταυτιστείς, τις ιστορίες που ξυπνούν μνήμες και ας μην τις έχεις πραγματικά, γιατί είπαμε, «everything's connected» και η ζωή είναι απλώς ένας αέναος κύκλος και όλοι μας περπατάμε σ' αυτόν τον τροχό του χρόνου με πίκρες και απογοητεύσεις, αλλά και με χαρές και τραγούδια. 

«Τον κόσμο δεν τον αλλάζουν τα τραγούδια», δηλώνει ο Γιάσπερ. «Τον αλλάζουν οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι περνάνε νόμους, εξεγείρονται, ακούνε τον Θεό και πράττουν αναλόγως. Οι άνθρωποι επινοούν, σκοτώνουν, κάνουν παιδιά, αρχίζουν πολέμους». Ο Γιάσπερ ανάβει ένα Marlboro. «Που γεννά το ερώτημα, ποιός ή τί επηρεάζει τη σκέψη των ανθρώπων που αλλάζουν τον κόσμο; Η απάντηση μου είναι, οι ιδέες και τα συναισθήματα. Που γεννά το ερώτημα, από που προέρχονται οι ιδέες και τα συναισθήματα; Η απάντησή μου είναι, απ' τους άλλους. Απ' την καρδιά και το μυαλό. Απ' τον Τύπο. Απ' τις Τέχνες. Απ' τις ιστορίες. Και τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, απ' τα τραγούδια. Τα τραγούδια. Τα τραγούδια που σαν τις πικραλίδες αιωρούνται στον χώρο και στον χρόνο. Ποιός ξέρει που θα πέσουν; Ή τι θα φέρουν;».... (σελ. 632)

Είναι η τέχνη κάθαρση γι' αυτόν που την ασκεί και εκείνον που την απολαμβάνει; Σίγουρα είναι. Οι τέσσερις ήρωες έχουν τους δικούς τους δαίμονες να πολεμήσουν όπως συμβαίνει σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη σ' αυτόν τον κόσμο. Τίποτα δεν τους χαρίστηκε και τίποτε δεν θα τους δοθεί απλόχερα. Παρακολουθώντας την πορεία τους ξεχνάς ότι πρόκειται για μια φανταστική μπάντα που απλώς επινοήθηκε από έναν συγγραφέα και νομίζεις ότι μιλάμε για κάποιους που όντως υπήρξαν κάποια στιγμή στο χρόνο αφήνοντας το αποτύπωμά τους στη μουσική. Σ' αυτή την αίσθηση βοηθάει και το γεγονός ότι ο Μίτσελ εντάσσει στην πλοκή, «γλιστράει διακριτικά», θα ήταν ίσως η καλύτερη περιγραφή, ανθρώπους σαν τον Ντέιβιντ Μπόουι, τον Λέοναρντ Κοέν, την Τζάνις Τζόπλιν, τον ίδιο τον Τζον Λένον, αλλά και άλλα, υπαρκτά πρόσωπα της μουσικής ιστορίας, σε σημείο που η ψευδαίσθηση λαμβάνει τον χαρακτήρα της πραγματικότητας. 

Και βέβαια, απ' όλο αυτό το κρεσέντο δεν θα μπορούσε να λείπει η αναφορά σε ήρωες άλλων βιβλίων του Μίτσελ (π.χ. ο Γιάσπερ, ο κιθαρίστας, είναι τρισέγγονος του Γιάκομπ ντε Ζουτ) ή σε σύμπαντα βιβλίων του Μίτσελ (όπως εκείνο των Ωρολογοποιών απ' τα «Κοκάλινα Ρολόγια»). Οι συγκεκριμένες αναφορές δεν είναι προβληματικές ως προς την κατανόηση της πλοκής για κάποιον που δεν έχει ξαναδιαβάσει Μίτσελ, αντιθέτως, στοιχηματίζω ότι σε όποιον άρεσαν οι Utopia Avenue, θ' αναζητήσει και τα υπόλοιπα βιβλία του. 

Για την πλοκή δεν θα πω περισσότερα, είναι ένα απ' τα βιβλία που οφείλεις να το ανακαλύψεις μόνο-μόνη-μόνο διαβάζοντάς το και δεν θα επέτρεπα στον εαυτό μου να χαλάσει μια τέτοια απόλαυση. Το μόνο που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι πως πραγματικά το Utopia Avenue είναι ένα απ' τα βιβλία της χρονιάς. Μην εκπλαγείτε αν διαβάζοντάς το πιάσετε τον εαυτό σας να ψάχνει στο You Tube ή το Spotify τα τραγούδια της εποχής που περιγράφει.

Utopia Avenue 

του Ντέιβιντ Μίτσελ

σελ. 714-εκδ. Μεταίχμιο

μτφ. Μαρία Ξυλούρη (συνεπής και εξαιρετική άλλη μια φορά στη μετάφραση του Μίτσελ, όπως και στα 2 προηγούμενα)

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

1. Για τα «Χίλια Φθινόπωρα του Γιάκομπ ντε Ζουτ» διαβάστε εδώ

2. Για τα «Κοκάλινα Ρολόγια» διαβάστε εδώ