Αναγνώσεις, Δελτίον 2

Τούτο εδώ είναι ένα βιβλίο για την Περηφάνεια, την Ηθική, την Ευθύνη, την Αυτοκριτική, τη Συγγνώμη. Είναι ένα μυθιστόρημα πολυδιάσταστο.

Το βιβλίο δεν χωρίζεται σε κεφάλαια αλλά σε 4 χρονικά μέρη, από τον Οκτώβριο του 1948 έως τον Ιούνιο του 1950. Ο αναγνώστης "δανείζεται" τα μάτια του ήρωα, του Μασούζι Όνο, ενός ξακουστού γέρου ζωγράφου ο οποίος ζει σε μια πόλη που δεν κατονομάζεται και που τώρα προσπαθεί να βιώσει τη νέα πραγματικότητα μετά τον καταστροφικό πόλεμο και τη συντριπτική - όσο και ταπεινωτική - ήττα της χώρας του σ' αυτόν.
Μέσα από την καθημερινότητά του ήρωα ο αναγνώστης συνθέτει στο μυαλό του μια παλέτα, που περιλαμβάνει το πριν και το μετά. Την Ιαπωνία της καταστροφής, των ερειπίων, των βομβαρδισμένων κτιρίων και αυτήν της ανοικοδόμησης, του ερχομού του καινούργιου, που προκαλεί μια μελαγχολία και μια νοσταλγία. Οι κατακτητές με το πρόσχημα της βοήθειας εισβάλλουν στην κουλτούρα της χώρας και ο ήρωας παρατηρεί π.χ. τον εγγονό του να παριστάνει τον Λόουν Ρέιντζερ διαπιστώνοντας με πίκρα που υποννοείται πως ο Παλιός Κόσμος, ο δικός του κόσμος είναι παρελθόν, οριστικά και αμετάκλητα και πως δεν μπορεί να κάνει τίποτε να το αποτρέψει.
Πέρα όμως απ' τις αλλαγές που είναι σαρωτικές στην κοινωνία της χώρας, ο Όνο έχει ν' αντιμετωπίσει και τους δαίμονές του. Όντας κομμάτι της κλίκας που οδήγησε την Ιαπωνία στον πόλεμο, μέσα από όνειρα μεγαλείου και κατάκτησης, βιώνει το δίλημμα αν έπραξε σωστά ή λάθος. Ας μην ξεχνάμε πως βρίσκεται πια σε ηλικία που η αυτοκριτική της ίδιας του της ζωής, επιβάλλεται να γίνει. Ίσως ο αναγνώστης να βιαστεί να τον καταδικάσει και ομολογώ πως σε αυτούς ανήκω κι εγώ. Παρ' όλα αυτά, ανακαλύπτοντας την κουλτούρα αυτού του λαού - πράγμα που προσφέρεται απλόχερα μέσα στο βιβλίο - μπορεί τουλάχιστον κανείς να κατανοήσει την ανάγκη αυτή του ήρωα έως ένα βαθμό χωρίς ωστόσο να τον δικαιολογήσει.

Εξάλλου ακόμα και ο ίδιος είναι χαμένος από αυτή την Ιστορία. Η Ιαπωνία και τα όνειρα της κατάκτησης της Ασίας τού επέστρεψαν το μονάκριβο γιο του, σε μια τεφροδόχο απ' το μέτωπο της Μαντζουρίας. Στην νεκρώσιμη τελετή ο ήρωας αναρωτιέται, μιλώντας φωναχτά, αν αυτή η στάχτη είναι όντως του γιου του, αν είναι όντως ότι απέμεινε απ' αυτόν. Για να πάρει την συγκλονιστική απάντηση απ' την κόρη του: "Και να μην είναι εντελώς δική του, είναι αναμεμειγμένη με τη στάχτη εκείνων που πέθαναν πλάι του".
Που αρχίζει και που τελειώνει η ευθύνη ενός αναγνωρισμένου καλλιτέχνη που μέσα απ' το έργο του μπορεί να επηρεάσει τη μάζα, το λαό, σε δύσκολους καιρούς; Ο Όνο λέει, "ο κόσμος μου είναι η Τέχνη μου και η ομορφιά της" και κλείνει τα μάτια στον Κόσμο που απλώνεται εκεί έξω. Πόσες αναγωγές μπορεί να κάνει ο αναγνώστης σκεπτόμενος τη στάση της εγχώριας διανόησης σήμερα στη χώρα; Αυτό το ερώτημα μου βγήκε έντονα διαβάζοντας το βιβλίο.
Ο Όνο είναι επίσης χαμένος καθώς βιώνει τις συνέπειες της ήττας μέσα από καθημερινές εικόνες ή νέα. Άνθρωποι σαν κι αυτόν, γερασμένοι, στυλοβάτες του θεού Αυτοκράτορα και των στρατηγών που οδήγησαν τη χώρα στον όλεθρο, αυτοκτονούν, υπακούοντας έτσι σ' ένα πανάρχαιο έθιμο της ιαπωνικής κουλτούρας το οποίο πολλάκοις έχουμε επικαλεστεί και στην Ελλάδα, σχολιάζοντας δηκτικά τις ευθύνες των πολιτικών για τη σημερινή κατάσταση.

Όμως ο Όνο δεν θέλει ν' αυτοκτονήσει. Έχει μια ιστορία να πει. Μια ιστορία για την Περηφάνεια, την Ηθική, την Ευθύνη, την Αυτοκριτική, τη Συγγνώμη.

ΕΝΑΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΡΕΥΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
του Καζούο Ισιγκούρο
σελ. 217 - εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας


Λατρεύω τα βιβλία που με κάνουν να ψάξω. Ν' αναζητήσω άλλες πηγές για το θέμα που διαπραγματεύονται, βίντεο, άρθρα, να μάθω την Ιστορία προκειμένου να κατανοήσω καλύτερα τα δεδομένα.
Το "Μαπούτσε" είναι ένα απ' αυτά.

Το "Μαπούτσε" είναι η κραυγή μιας χώρας και των ανθρώπων της στο πέρασμα της Ιστορίας. Είναι η Υβρις και η Νέμεσις. Είναι η νεότερη ιστορία της Αργεντινής σε 500 παρά κάτι σελίδες. Είναι η λάμψη της ασημένιας χώρας που θόλωσε απ' το αίμα των αθώων που θυσιάστηκαν για την Ελευθερία.
Ο Καρίλ Φερέ, αυτός ο γάλλος πολίτης του κόσμου, έγραψε ένα εξαιρετικά δυνατό πολιτικό θρίλερ. Συνέθεσε μια ιστορία και την τοποθέτησε μέσα στην Ιστορία του τόπου. Το πέρασμα απ' το παρόν στο παρελθόν και τούμπαλιν πραγματοποιείται με χάρη, σαν το κοκτέιλ πίκο σάουρ που πίνει ο ήρωας Ρούμπεν Καλδερόν.
Στη σύγχρονη Αργεντινή, μετά τη χρεοκοπία και το Έγκλημα εις βάρος ενός ολόκληρου λαού αλλά και των επομενων γενεών, ζει ο ήρωας, ιδιωτικός ντετέκτιβ ο οποίος συνεργάζεται με τις Μητέρες της Πλατείας του Μάη, τις μητέρες των αγνοημένων παιδιών απ' τη φρικιαστική δικτατορία του Βιντέλα οι οποίες επί 30 χρόνια κάθε Πέμπτη συγκεντρώνονταν έξω από την Κάσα Ροσάδα (το Προεδρικό Μέγαρο της Αργεντινής) ζητώντας ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΑΝΑΠΑΥΣΗ, ζητώντας την ΑΛΗΘΕΙΑ.
Η Ιστορία λέει πως την περίοδο της Δικτατορίας εκατοντάδες ήταν τα μωρά των φυλακισμένων αντιφρονούντων που απήχθησαν και δόθηκαν σε στείρους εκπρόσωπους του καθεστώτος. Πολλά ήταν επίσης τα παιδιά που απήχθησαν απ' τα σπίτια τους, απ' την οικογένειά τους και χρησιμοποιήθηκαν ως "μοχλός εκβιασμού" εις βάρος των αριστερών γονιών τους.

Πολλά απ' αυτά δεν βρέθηκαν ποτέ.

Ο Καλδερόν ψάχνει τέτοιες περιπτώσεις παιδιών με στόχο να φέρει τους υπεύθυνους ενώπιον της Δικαιοσύνης. Η ζωή του θα μπλεχτεί μ' αυτήν της Ζανά η οποία είναι Μαπούτσε. Τ' όνομα σημαίνει "Άνθρωποι της Γης" και είναι μια απ' τις αρχαίες φυλές της Αργεντινής που πολέμησε τους Ίνκας, τους Ισπανούς κατακτητές για να νικηθεί απ' την... Ανάπτυξη. Ναι, απ' την Ανάπτυξη που έρχεται με εκδιώξεις και σφαίρες και ξύλο και απαγωγές και βιασμούς προκειμένου ν' αποκτηθεί η πατρογονική γη της φυλής. Και ν' αξιοποιηθεί βεβαίως, βεβαίως...
Οι φόνοι ακολουθούν ο ένας τον άλλον. Οι ήρωες θα βρεθούν απ' το υγρό Μπουένος Άιρες στους πρόποδες των Άνδεων, απ' τις αχανείς πεδιάδες της Αργεντινής στις παραγκουπόλεις που άφησε πίσω του ο Κάρλος Μένεμ και η φιλελεύθερη πολιτική του. Μέσα από σφαίρες που σφυρίζουν, από το ανελέητο κυνηγητό με το χρόνο και τους δολοφόνους που έρχονται απ' το παρελθόν, μέσα από έναν φρενήρη ρυθμό ανάγνωσης (από ένα σημείο και μετά), ο Φερέ...
α. μας προσφέρει ένα ατμοσφαιρικό θρίλερ.
β. το εμπλουτίζει με γενναίες δόσεις Ιστορίας για την σταδιακή αποδόμηση και κατάντια της Αργεντινής.
γ. μας κάνει ν' αναλογιστούμε ΣΟΒΑΡΑ, πόσα απ' αυτά που βίωσε η Αργεντινή, τα βιώνουμε εδώ ήδη...Στην Ελλάδα της Ανάπτυξης και των επιταγών του ΔΝΤ και λοιπών... σωτήρων!

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ! Γραφή υποβλητική που σε αρκετά σημεία με συνεπήρε στο μέγιστο βαθμό.

ΜΑΠΟΥΤΣΕ
του Καρίλ Φερέ
σελ. 478 - εκδ. Άγρα
μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ


Ο νέος Προστάτης του Ράιχ σε Βοημία και Μοραβία, στρατηγός Χάιντριχ καλεί τον ανορθόδοξο ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ στον πύργο του έξω από την Πράγα όπου είναι συγκεντρωμένοι ανώτατοι αξιωματικοί των ΕΣ ΕΣ. Θεωρεί ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας εναντίον του και ζητά απ' τον Γκούντερ να τον προστατεύσει. Ο Γκούντερ που σέρνεται στο Βερολίνο με τις ενοχές του να τον οδηγούν σχεδόν κάθε βράδυ στην αυτοκτονία για όσα έκανε και κυρίως για όσα ΔΕΝ έκανε στον πόλεμο, πηγαίνει παρέα με μια κοπέλα την οποία γνώρισε περιπετειωδώς ένα βράδυ στη γερμανική πρωτεύουσα και που προς το παρόν αποτελεί το μοναδικό λόγο που δεν έχει πατήσει τη σκανδάλη να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα.

Ο φόνος που θα γίνει στον πύργο δεν θα έχει ως θύμα τον Χάιντριχ αλλά τον υπασπιστή του, έναν λοχαγό των ΕΣ ΕΣ. Το πτώμα βρίσκεται πυροβολημένο μέσα στο δωμάτιο του με κλειδωμένη την πόρτα από μέσα και με επίσης ασφαλισμένο παράθυρο. Κι εδώ ξεκινάει το γλέντι! Ο Γκούντερ θα περάσει τις επόμενες ώρες στον Πύργο μαζί με τους αξιωματικούς των ΕΣ ΕΣ όπου όλοι θεωρούνται ύποπτοι. Θα κληθεί να τους ανακρίνει, ν' αναζητήσει κίνητρα, να ψάξει το παρελθόν του νεκρού αλλά και των υπόπτων. Οι συσχετισμοί είναι κάτι παραπάνω από ευαίσθητοι και ο χρόνος περνάει...
Το μεγάλο ατού του Φίλιπ Κερ κατ' εμέ είναι οι διάλογοι στα βιβλία του. Διάλογοι άμεσοι, υποβλητικοί, δυνατοί, με σωστές δόσεις πληροφοριών για τη δράση και την ψυχογραφία των Ναζί αξιωματικών, όπου όλοι είναι μέλη του Κόμματος από παλιά και πιστεύουν στον εθνικοσοσιαλισμό. Η ανάκριση φέρνει στο φως ίντριγκες, συνωμοσίες, προσωπικά πάθη ενώ στο μακρινό φόντο υπάρχει μια Γερμανία που ήδη υποφέρει απ' τις ελλείψεις της τρέλας του Χίτλερ αλλά και το πρόβλημα των Εβραίων το οποίο βρίσκεται σε φάση εκκαθάρισης!
Ο Γκούντερ μισεί τους Ναζί και ο Χάιντριχ το ξέρει. Είναι τόσο αδίστακτος όμως που δεν διστάζει να τον χρησιμοποιήσει ώστε να βγει στον αφρό και να φανεί άξιος στα μάτια του Φύρερ. Και η σχέση τους ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί!
Υποβλητικό, ζωντανό, απ' το σημείο της δολοφονίας και μετά δεν το αφήνεις απ' τα χέρια σου, παρά το γεγονός πως ξεκινά κάπως φλύαρα. Πιστεύω ότι από τις 500 σελίδες οι 50 στην αρχή θα μπορούσαν να λείπουν ώστε το βιβλίο να γίνει πραγματικά μεστό! Αλλά, μικρό το κακό!

ΜΟΙΡΑΙΑ ΠΡΑΓΑ
του Φίλιπ Κερ
σελ. 503 - εκδ. Κέδρος
μτφ. Δημήτρης Αθηνάκης