Αναγνώσεις, Δελτίον 3

Είχα πολύ καιρό - δεν θυμάμαι καν πόσο - να διαβάσω έναν συγγραφέα με τόσο σουρεαλιστική, αναρχική γραφή. Έναν συγγραφέα που σε πιάνει απ' τα μαλλιά και σε κοπανάει στον τοίχο, πριν πάρεις ανάσα σ' έχει ξαναπάρει και σ' έχει πετάξει στην άλλη γωνία. Και δεν τον νοιάζει αν ματώνεις. Δεν τον νοιάζει τι τραβάς. Μεγάλε, σου λέει, αυτό είναι το δικό μου στυλ, take it or leave it.
Πιο κάτω γράφω για το F του Ντάνιελ Κέλμαν λέγοντας πως είναι δυνατόν οι οικογενειακοί δεσμοί να σακατέψουν τους ανθρώπους. Εκείνη η περίπτωση είχε να κάνει με τη σχέση πατέρα - γιου. Εδώ ο κ. Πάλανιουκ ή Πάλανικ επί το ορθότερον πιάνει ένα θέμα ΤΖΙΙΙΙΙΙΙΖ.... τη σχέση μάνας - γιου. Ο ομφάλιος λώρος που δεν κόπηκε ποτέ και τα μυαλά στα κάγκελα!
Σιγά το θέμα, θα πείτε, σιγά την πρωτοτυπία. Τόσοι και τόσοι ασχολήθηκαν με το θέμα. Ναι; Δεν ξέρω. Δεν θυμάμαι κανέναν για να είμαι ειλικρινής. Τον "Πνιγμό" όμως θα τον θυμάμαι. Γιατί οι σελίδες του σε πνίγουν όπως ακριβώς και μια διαταραγμένη σχέση με τη μάνα σ' έφερε στον κόσμο. Χρειάζεται να έχεις μεγάλη δύναμη, απίστευτη θέληση, να έρθουν βολικά ακόμα και οι συγκυρίες για να ξεφύγεις. Για να επιζήσεις του πνιγμού.  

Ο ήρωας είναι θύμα της μητέρας του. Πρώην ακτιβίστρια των σίξτις και νυν ελαφρώς σαλεμένη νοσηλεύεται σ' ένα πανάκριβο ιδιωτικό θεραπευτήριο και μετράει μέρες. Για την ακρίβεια, ο ήρωας μετράει τις μέρες της, εκείνη δεν λέει να πεθάνει. Για να πληρώνει τα ακριβά νοσήλεια έχει μηχανευτεί ένα κόλπο. Περνάει τα βράδια του σε ρεστωράν και την κατάλληλη στιγμή υποκρίνεται πως πνίγεται απ' το φαγητό. Πάντα κάποιος θα την δει ήρωας και θα τον σώσει. Κάποιος θα ικανοποιήσει τη ματαιοδοξία του να μείνει στην ιστορία ως "εκείνος που έσωσε τον φουκαρά". Έτσι, ο ήρωας τούς αναγκάζει να δεθούν μαζί του. Να τον έχουν έγνοια, να του στέλνουν χρήματα, να τον ζουν. Ουσιαστικά πληρώνουν τα νοσήλεια της μητέρας του.
Ο ήρωας μας είναι επίσης εθισμένος στο σεξ. Στο βιβλίο υπάρχουν άπειρες σκηνές ωμού σεξ. Κάνει σεξ γιατί δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο. Κάνει σεξ και σκέφτεται αεροπορικά δυστυχήματα, διαμελισμένα πτώματα, ό,τι πιο άσχετο μπορεί να φανταστεί κανείς, μόνο και μόνο για να παρατείνει αυτό το ιδιότυπο μαρτύριο, να μην τελειώσει, να συνεχίσει να κάνει σεξ, "να χώνει το καβλί του, να χώνει συναίσθημα".... Μα... δεν μπορεί να νιώσει συναίσθημα... Δεν θέλει να νιώσει συναίσθημα...
Είναι αποτυχημένος στον τομέα του. Ιατρική. Έχει καταλήξει να βγάζει τα προς το ζην δουλεύοντας ως ζωντανό έκθεμα σε μια πόλη - μουσείο του 18ου αιώνα. Πιο αποτυχημένος είναι ο κολλητός του, ο Ντένι, σαλεμένη υπάρξη, γαμημένη ύπαρξη, πνιγμένος κι αυτός. Η πορεία τους, κοινή.
Το βαρέλι δεν έχει πάτο; Αναρωτιέσαι εσύ που διαβάζεις. Αν πιστέψουμε αυτό που λέγεται, πως πρέπει να κολυμπήσεις για τα καλά μέσα στα σκατά αν είναι να βγεις στην επιφάνεια (χωρίς αυτό να εξασφαλίζεται πάντα), όχι. Το βαρέλι δεν μοιάζει να έχει πάτο.
Κι ο καιρός περνάει. Ένας χρόνος σουρεαλιστικός, ανάμεσα σε γκόμενες, επισκέψεις στο θεραπευτήριο, εσωτερικές αναζητήσεις, αναμνήσεις. Οι εποχές που ήταν μικρός, τότε που η μητέρα του ερχόταν και τον άρπαζε κάθε φορά με το έτσι θέλω απ' τις ανάδοχες οικογένειες που τον είχαν αναλάβει.
Κι εκείνος ακολουθούσε.
Δεμένος.
Αξιολύπητος.
Θύμα.
Ακόμα δεμένος είναι.
Ακολουθεί.
Το ίδιο αξιολύπητος.
Θύμα ανάμεσα στην αγάπη και το μίσος.

ΠΝΙΓΜΟΣ
του Τσακ Πάλανιουκ (ή αν προτιμάτε Τσαρλς Μάικλ Πάλανικ)
σελ. 255 - εκδ. Οξύ
μτφ. Νίνα Μπούρη




Ο τίτλος, αινιγματικός. Διαπιστώνω πως μου αρέσουν τελικά οι τίτλοι που δεν λένε πολλά κι εξάπτουν τη φαντασία σου. F λοιπόν. Σε τι αντιστοιχεί; Που οδηγεί; Τι σκαρφίστηκε ο συγγραφέας;

Η ιστορία αρχίζει από παλιά, πριν την οικονομική κρίση, ένα πρωινό όπου τρία αγόρια (αδέλφια, από διαφορετικές μητέρες, τα δίδυμα απ' το τρίτο) πηγαίνουν με τον πατέρα τους στην παράσταση ενός υπνωτιστή. Με το πέρας της παράστασης, ο πατέρας τα εγκαταλείπει μπροστά στο σπίτι του ενός κι εξαφανίζεται απ' τη ζωή τους.
Τη σκυτάλη στο χρόνο παίρνει το έτος 2008, παραμονές της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Τα τρία αδέλφια έχουν μεγαλώσει κι έχουν πάρει το δρόμο τους. Ο ένας έχει γίνει ιερέας, ο άλλος επενδυτής και ο τρίτος κριτικός τέχνης - ζωγράφος. Θρησκεία, Χρήμα, Τέχνη. Ωραία μοιρασμένα τα χαρτιά και οι προκλήσεις τους.

Ο ιερέας βασανίζεται απ' την έλλειψη πίστης του και στις δυσκολίες που του παρουσιάζονται ως προς την αμφισβήτηση αυτής απ' το ποίμνιο, απαντά με το ύφος του "έτσι είναι, δεν τα πειράζουμε αυτά, πιστεύουμε". Το άγχος όμως τον κυριεύει. Το καταπολεμά με γενναίες δόσεις φαγητού.
Ο επενδυτής βιώνει έναν παράλληλο κόσμο, απόρροια του γεγονότος πως βρίσκεται ένα βήμα πριν την φυλάκιση επειδή οι επενδυτικές επιλογές του κατέστρεψαν τους πελάτες του και τους έχουν αφήσει απένταρους, δίχως εκείνοι να το γνωρίζουν. CDO'S, επενδύσεις, κεφάλαια, μια διαλυμένη οικογένεια - η δική του - μια ερωμένη που τον περιμένει να την ικανοποιήσει, νούμερα, χρήματα, επενδύσεις, χρέη, φυλακή, διλήμματα.
Ο ζωγράφος βιώνει την Τέχνη στο πλευρό τρυφερών ή λιγότερο τρυφερών εραστών. Στο τέλος καταλήγει στο κρεβάτι ενός σπουδαίου ζωγράφου που έχει απομακρυνθεί απ' την επικαιρότητα και στήνει μαζί του μια απίστευτη κομπίνα.

Ο πατέρας; Ο χαμένος πατέρας; Εμφανίζεται ξανά σαν κομήτης στο γύρισμα του χρόνου απολαμβάνοντας τη ζωή ενός πετυχημένου συγγραφέα μετά την έκδοση κάποιων βιβλίων. Είναι ο άνθρωπος που δηλώνει ότι δεν συμβιβάστηκε με τις νόρμες "κάνω οικογένεια, μεγαλώνω παιδιά, πεθαίνω κάποια στιγμή" κι ακολούθησε το θέλω του. Ή εκείνο που νόμιζε πως ήθελε καθώς στο τέλος του βιβλίου, υπάρχει μια σκηνή που σε κάνει ν' αμφισβητείς ακόμα κι αυτό.

Τι είναι λοιπόν το F; Η ιστορία των Φρίντμαν (το επίθετο της οικογένειας;)

Είναι μια προσεκτική σκιαγράφηση της ψυχοσύνθεσης 4 ανδρών που τους δένει η μοναδική σχέση πατέρα - γιου. Είναι μια ακτινογραφία στο τυχαίο της ζωής σε συνάρτηση με τις επιλογές μας. Μύλος... Κυριολεκτικά μύλος. Είναι ένα σκανάρισμα στην ωριμότητα που δεν έρχεται απαραίτητα με τα χρόνια και που μπορεί να μην έλθει και ποτέ.
Πάνω απ' όλα όμως είναι ένα βιβλίο για τους οικογενειακούς δεσμούς και πως μπορούν ενίοτε να σ' αφήσουν σακάτη για μια ολόκληρη ζωή.

F
του Ντάνιελ Κέλμαν
σελ. 297 - εκδ. Καστανιώτη
μτφ. Κώστας Κοσμάς

Αυτό το βιβλίο ήρθε αρμονικά κι έδεσε με το κλίμα των ημερών και την επικαιρότητα. Ήρθε επίσης ν' αποδείξει πως αν είσαι μάστορας στο γραπτό λόγο δεν χρειάζεται να φλυαρείς, να γεμίζεις σελίδες επί σελίδων όταν με τις σωστές αναλογίες και τη χρησιμοποίηση των κατάλληλων λέξεων μπορείς να αποδώσεις περίφημα αυτό που θες να πεις, σε πολύ λιγότερες.
Ένα μεγαλοαστικό σπίτι στο Παρίσι. Η οικοδέσποινα ετοιμάζει με ιδιαίτερη σπουδή το δείπνο για τους προσκεκλημένους της. Χάρακες βγαίνουν στο τραπέζι για να μετρηθούν οι αποστάσεις ανάμεσα στα σερβίτσια και τους συνδαιτημόνες - 80 πόντοι αυστηρά -, καταστρώνεται πλάνο ποιος θα καθίσει που, ποιος επηρεάζει ποιον, μαντεύεται τι θα ειπωθεί, από ποιον και πως, σενάρια επί σεναρίων για την εξέλιξη της βραδιάς η οποία πρέπει να είναι απόλυτα πετυχημένη καθώς ένας απ' τους καλεσμένους πρέπει να μείνει απόλυτα ικανοποιημένος.

Οι καλεσμένοι έρχονται ο ένας μετά τον άλλον και ο συγγραφέας με μια απίστευτη δεξιότητα στη χρησιμοποίηση της γλώσσας τούς παρουσιάζει με τρόπο απολαυστικό. Σιγά, σιγά αρχίζουν οι πρώτες κουβέντες, οι διάλογοι, και ο αναγνώστης αρχίζει να καταλαβαίνει με ποιους έχει να κάνει. Σιωπηλή και καλά εκπαιδευμένη μάρτυρας των όσων συμβαίνουν είναι η Σόνια, η υπηρέτρια. Είναι τόσο καλά εκπαιδευμένη σε τέτοια τραπέζια που φτάνει ν ανταλλάξει μια ματιά με την κυρία της ώστε να καταλάβει τι πρέπει να γίνει και πότε.
Οι συνδαιτημόνες φτάνουν στο τραπέζι. Εκεί, σ' ένα περίεργο γύρισμα της τύχης αποκαλύπτεται ότι είναι 13! Απαράδεκτο! Ανήκουστο! Επικρατεί μια σύγχυση άνευ προηγουμένου βυθισμένη στην προκατάληψη και στο σαβουάρ βιβρ. Δεν γίνεται να υπάρχουν 13. Μια απ' τους προσκεκλημένους απειλεί να φύγει, πέφτουν πάνω της να μην το κάνει, εκείνη προτείνει κάτι χειρότερο: Να δειπνήσει στην κουζίνα με το υπηρετικό προσωπικό!
Η λύση είναι απλή στη σύλληψη αλλά εξαιρετικά δύσκολη στην εφαρμογή. Η υπηρέτρια θα καθίσει μαζί τους, θα είναι ο 14ος προσκεκλημένος στο τραπέζι της μπουρζουαζίας. Που ακούστηκε ανάμεσα σε τόσους και τόσους σπουδαίους να στέκεται ισότιμη μια κοπέλα απ' την Αφρική; Απ' τις πρώην αποικίες της Γαλλίας; Το τραπεζομάντηλο ξαφνικά χάνει το λευκό του χρώμα και για λίγο αποκτά τα χρώματα της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Δικαιοσύνης...
Η συνέχεια είναι απολαυστική και δεν προτίθεμαι να σας την αποκαλύψω. Κάθε σελίδα από εκεί και πέρα είναι ένα ζήτημα... Είναι μια ευκαιρία για συζήτηση... Είναι τροφή για σκέψη... Είναι ένα τραπέζι φιλικό, ανθρώπινο ή μήπως οι Προσεκλημένοι έχουν χορτάσει απ' την τόση Υποκρισία που τους διακρίνει και δεν θα τσιμπήσουν μπουκιά;

ΥΓ.
Από παρουσίαση του Πιέρ Ασουλίν στην "Εφημερίδα των Συντακτών"
1. «Ο Ζορζ Σιμενόν έλεγε «γράφω για να μη χάσω την ισορροπία μου». Εγώ πάλι δεν ξέρω γιατί γράφω, αλλά ελπίζω να μην το μάθω ποτέ, γιατί ίσως τότε πάψω να γράφω».
2. «Υπήρχε από τους παλαιότερους ένας ιδεολογικός διαχωρισμός μεταξύ μυθιστορημάτων και ιστορικών βιβλίων. Ωστόσο, τα πράγματα αλλάζουν μορφή. Η Ιστορία είναι παντού. Πάρτε για παράδειγμα τους Τζόναθαν Λίτελ, Αλεξίς Ζενί, Λοράν Μπινέ. Εγώ γενικά γράφω για την Ιστορία χωρίς ταμπού και δεν υπερασπίζομαι καμία θεωρία. Γι’ αυτό και διαφωνώ που στη Γαλλία αρνούνται την έκδοση βιβλίων του Σελίν μόνο και μόνο λόγω των απόψεών του. Δεν κοιτούν την επανάσταση στη γλώσσα και τη λογοτεχνική του ποιότητα, αλλά κρίνουν την ηθική του. Θεωρώ πως ακόμα και τα πιο ακραία αντισημιτικά του σημειώματα πρέπει να δημοσιευτούν».
3. «Νομίζω πως το μέλλον βρίσκεται στα μικρά βιβλιοπωλεία και τους μικρούς εκδότες. Πριν από λίγα χρόνια ήμουν στην Αμερική την εποχή που έκλεινε η τεράστια αλυσίδα των Borders. Μου έλεγαν, λοιπόν, τότε ότι η επόμενη που θα ακολουθούσε θα ήταν η Fnac. Στο πλαίσιο του γενικότερου εξορθολογισμού, συνέβη και αυτό. Η Fnac σήμερα προσπαθεί να πουληθεί και κανείς δεν την αγοράζει. Αντιθέτως, τα μικρά βιβλιοπωλεία με χαρακτήρα, που συγκεντρώνουν γύρω τους μια μικρή κοινότητα αναγνωστών, θα επιζήσουν.

ΟΙ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ
του Πιέρ Ασουλίν
σελ. 192 - εκδ. Πόλις
μτφ. Ρίτα Κολαϊτη