Η Σπηλιά του Πρόσπερου, του Λώρενς Ντάρελ

Ίσως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να καλωσορίζεις το καλοκαίρι παρά μόνο μέσα απ' τη γραφή ενός σπουδαίου συγγραφέα ο οποίος διέπρεψε και στην ταξιδιωτική γραφή, συνεισφέροντας τα μέγιστα σε αυτό που λέγεται "ταξιδιωτική λογοτεχνία".
Ξέρω ανθρώπους που αποφάσισαν να σπουδάσουν αγγλική φιλολογία επειδή τους ενέπνευσε η γραφή και η γλώσσα του Ντάρελ. Πρόκειται ίσως για έναν απ' τους σπουδαιότερους λογοτέχνες της Βρετανίας του οποίου το "Αλεξανδρινό Κουαρτέτο" αποτελεί σημείο αναφοράς και σπουδής έως και σήμερα. 
Στην "Σπηλιά του Πρόσπερου" ο Ντάρελ εξιστορεί τα χρόνια που έζησε στην Κέρκυρα, λίγο πριν ξεσπάσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και καταφύγει στην Αφρική. Η εξιστόρηση αυτή γίνεται με μπόλικο θαυμασμό και αγάπη προς το νησί το ίδιο αλλά και κάθε τι ελληνικό, χαρακτηριστικό γνώρισμα αρκετών συγγραφέων που έζησαν κάποια στιγμή στη χώρα μας και την αγάπησαν βαθιά.


"Είναι σόφισμα να φαντάζεσαι ότι υπάρχει κάποια αυστηρή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον κόσμο του ξύπνιου και στον κόσμο των ονείρων. Η Ν. κι εγώ, λόγου χάρη, αισθανόμαστε μπερδεμένοι, διότι είναι λες και μέσα μας ζούμε πολλές ζωές ταυτόχρονα' έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε απλώς σημεία αναφοράς στο χώρο και στο χρόνο. Διαλέξαμε την Κέρκυρα ίσως επειδή αποτελεί τον προθάλαμο της Ελλάδας του Αιγαίου, όπου κάτω από το ταβάνι τ' ουρανού επιπλέουν ηφαιστειακά γκρίζα καύκαλα χελώνας που λέγονται νησιά. Η Κέρκυρα είναι ένα μπλε βενετσιάνικο και χρυσαφί - φριχτά κακομαθημένη από τον ήλιο. Σε μπουχτίζει η απλοχεριά του, σε αποχαυνώνει. Οι κοιλάδες στο νότο του νησιού είναι ζωγραφισμένες με παχιές πινελιές κίτρινου και κόκκινου, ενώ οι άγριες κουτσουπιές σημαδεύουνε τους δρόμους με τις μαβιές εκρήξεις των ανθών τους. Όπου και να πας, μπορείς να ξαπλώσεις πάνω στο γρασίδι. Ακόμα και οι γυμνές βόρειες άκριες του νησιού σφύζουν από λιόδεντρα και κρυστάλλινες πηγές".

Ο Ντάρελ φτάνει στην Κέρκυρα με την πρώτη απ' τις τέσσερις συζύγους που θα έχει συνολικά στη ζωή του. H υπόλοιπη οικογένειά του βρίσκεται ήδη εκεί. Έχει γεννηθεί στην Ινδία, έχει βρεθεί στη Βρετανία για σπουδές και αναζητά έναν τόπο να ζήσει πέρα απ' την ομίχλη και τη μουντάδα της γηραιάς Αλβιόνας. Πάνω απ' όλα όμως έχει βαρεθεί την λεγόμενη "απολιθωμένη αγγλική κουλτούρα". Θα ζήσει στο "άσπρο σπίτι", πάνω σ' ένα βράχο στην άκρη της θάλασσας, στα βόρεια του νησιού. Τις περισσότερες σημειώσεις του για το βιβλίο θα τις γράψει εκεί, στην αυλή που κοιτάζει το πέλαγος, ανάμεσα στην πέτρα του σπιτιού, το βράχο που είναι χτισμένο και το γαλάζιο της θάλασσας που απλώνεται μπροστά του. 

"Η αρχιτεκτονική της πόλης είναι βενετσιάνικη. Τα σπίτια πάνω από το παλιό λιμάνι είναι χτισμένα κομψά σε κλίμακες, σαν σε λεπτές κερκίδες, με στενά καντούνια και κιονοστοιχίες ολούθε. Κόκκινο και κίτρινο, ρόζ και ώχρα - ένα μείγμα παστέλ αποχρώσεων που το φως του φεγγαριού μεταμορφώνει σε μια εκθαμβωτική λευκή πολιτεία, σαν στολίδι για γαμήλια τούρτα. Η πόλη κρύβει κι άλλα περίεργα - τα απομεινάρια μιας βενετσιάνικης αριστοκρατίας που ζει σε παλιά αρχοντικά στην εξοχή, πνιγμένα στο πράσινο, περικυκλωμένα από τα κυπαρίσσια που στέκουνε φρουροί' έναν παμπάλαιο πολιούχο άγιο με χρυσοκεντημένα πασουμάκια, που κάθεται σε μια μεγαλοπρεπή ασημένια λάρνακα, πάντα σ' ετοιμότητα για θαύματα".

Η οικογένεια Ντάρελ σχεδόν σε απαρτία μαζί με ντόπιους στην Κέρκυρα του 1938. Ο Λώρενς είναι ο αριστερά.

Το βιβλίο είναι απολαυστικό απ' την πρώτη έως την τελευταία σελίδα και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην εξαιρετική μετάφραση. Η γλώσσα του Ντάρελ είναι λυρική, έντονα περιγραφική και αναδύεται μπροστά σου σαν ένας σπουδαίος πίνακας με χιλιάδες μικρές λεπτομέρειες που καλείσαι ν' ανακαλύψεις. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο ίδιος ο Ντάρελ επέλεξε να χρησιμοποιήσει έναν ήρωα κι έναν τόπο απ' την "Τρικυμία" του Σαίξπηρ προκειμένου να χαρακτηρίσει τη διαμονή του στο νησί. Ο Πρόσπερος ο βασανισμένος ήρωας της "Τρικυμίας" που καταλήγει σ' ένα νησί που μοιάζει με την Εδέμ και όπου εκεί ο τόπος, οι άνθρωποι, τα έθιμα και οι παραδόσεις τον μεταλλάσσουν, τον ηρεμούν, ουσιαστικά τον αλλάζουν ούτως ώστε πρώτο μέλημά του να μην είναι τίποτε άλλο παρά η προσωπική του ολοκλήρωση ως ατόμου. 

Ο Ντάρελ ανήκει σ' εκείνη την πάστα των λογοτεχνών που αφουγκράζονται ακόμα και τον πιο ταπεινό άνθρωπο που θα βρεθεί στο δρόμο τους. Η γοητεία τους κρύβεται στην απλότητα και στην αυθεντικότητα των πραγμάτων. Ίσως γι' αυτό να θεωρούνται δικαίως κλασικοί και να είναι ακατόρθωτο να ξεπεραστούν.

Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΠΕΡΟΥ

του Λώρενς Ντάρελ

σελ. 272 - εκδ. Μεταίχμιο

μτφ. Λύο Καλοβρυνάς