22.11.1963, του Στίβεν Κινγκ

 «Το παρελθόν είναι πεισματάρικο και δεν θέλει ν' αλλάξει». 

Αυτή η φράση επαναλαμβάνεται ουκ ολίγες φορές στο ογκώδες μυθιστόρημα των 800 και πλέον σελίδων. Λογικό αν σκεφτεί κανείς πως το 90% της πλοκής του εκτυλίσσεται στο παρελθόν, σ' ένα παράλληλο σύμπαν με το δικό μας στο οποίο έχει μεταφερθεί ο ήρωας με μοναδικό στόχο να αποτρέψει τη δολοφονία του Αμερικανού Προέδρου Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, γνωστού και ως JFK.

Αγαπημένο θέμα αρκετών συγγραφέων τα ταξίδια στο χρόνο. Από το κλασικό «Η Μηχανή του Χρόνου» του Γουέλς έως το απολαυστικό «Ένας Γιάνκης του Κονέκτικατ στην Αυλή του Βασιλιά Αρθούρου» του Μαρκ Τουέιν, η «χρονομεταφορά» αποτέλεσε πεδίο δόξης λαμπρό για την αχαλίνωτη φαντασία αρκετών δημιουργών. Σάμπως και ο τεράστιος Ντίκενς δεν έκανε το ίδιο όταν έβαλε τον Εμπενίζερ Σκρουτζ να ταξιδέψει στο παρελθόν και στο μέλλον μέσα σε μια νύχτα, στη «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία»;

Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με τον Κινγκ που αισίως πια έφτασε τα 74 χρόνια του έχοντας αφήσει πίσω του περισσότερα από 25 μυθιστορήματα και αρκετές συλλογές από διηγήματα κι έχοντας κατακτήσει επάξια τον τίτλο του «μαιτρ του τρόμου». Το 22.11.1963 γράφτηκε το 2009 και εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2011 αν και όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας, ένα πρώτο σχέδιο το είχε έτοιμο ήδη από το 1972 (εννέα χρόνια μετά τη δολοφονία του Κένεντι), ωστόσο δεν προχώρησε στην ολοκλήρωσή του καθώς το γεγονός ήταν ακόμα νωπό, οι θεωρίες συνωμοσίας γύρω απ' αυτό βρίσκονταν ακόμα στο φόρτε τους (ακόμα και σήμερα υπάρχουν Αμερικανοί που πιστεύουν σ' αυτές) και ο ίδιος δεν είχε το χρόνο -τότε- να ασχοληθεί με ιδιαίτερη σπουδή πάνω στο θέμα. Το σχέδιο έμεινε προφανώς σε κάποιο συρτάρι για σχεδόν 40 χρόνια ώσπου ν' αποφασίσει να το ξαναπιάσει και να το τελειώσει. 

Το βιβλίο δεν ανήκει στην κλασική θεματολογία του Κινγκ. Δεν είναι ένα βιβλίο τρόμου δηλαδή για τα οποία έγινε αρχικά ευρέως γνωστός και πριν αποδείξει σε όλο τον κόσμο -και ιδιαίτερα στους επικριτές του- ότι είναι πραγματικά ένας ΚΑΛΟΣ συγγραφέας. Πως το έκανε αυτό; Γράφοντας βιβλία σαν τις νουβέλες «Στάσου Πλάι Μου» και The Shawsank Redemption που έγινε γνωστό στην Ελλάδα από την ταινία «Ρίτα Χέιγουορθ: Η τελευταία έξοδος» ή μυθιστορήματα σαν «Το Πράσινο Μίλι» ή το «Ο καλός μαθητής» όπου ασχολείται με το ναζισμό και τη μνήμη. Απέδειξε με λίγα λόγια πως ένας συγγραφέας που έχει δώσει ορισμένα απ' τα καλύτερα βιβλία τρόμου και φαντασίας όπως τα «Κριστίν», «Το Αυτό», «Το Οχυρό», «Ρόουζ Μάντερ» και κυρίως την επτάτομη επική ιστορία του «Μαύρου Πύργου», μπορεί να γράψει ταυτόχρονα με επιτυχία και βιβλία με ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό πρόσημο. 

Έχοντας διαβάσει καμιά 15αριά βιβλία του (το πρώτο που διάβασα ήταν το «Κριστίν» και πρέπει να ήμουν στα 12 ή 13) έως πρόσφατα που τον ξανάπιασα μέσω αυτού του βιβλίου κι έπειτα από πολύ καιρό διαπιστώνω δύο πράγματα: 1. δε νομίζω να έχει υπάρξει άλλος συγγραφέας που να έχει ασχοληθεί τόσο αναλυτικά με τις εμμονές και τις φοβίες των συμπατριωτών του αλλά και με τα γεγονότα που συντάραξαν την πατρίδα του και 2. η γραφή του μετά από 35 χρόνια συμπόρευσης μαζί του παραμένει τόσο οικεία σε σημείο που διαβάζοντας 2 παραγράφους ενός κειμένου και στην περίπτωση που δεν γνωρίζεις από που προέρχονται να πεις με σιγουριά, «αυτό είναι Στίβεν Κινγκ». Μεγάλος ο πρόλογος για τον συγγραφέα και θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερος αλλά συγχωρήστε με, αξίζει τον κόπο, ειδικά σήμερα που είναι 21 Σεπτέμβρη και ο Στίβεν Κινγκ έχει γενέθλια! 

Το βιβλίο 

Ένας καθηγητής μέσης εκπαίδευσης που πλησιάζει τη μέση ηλικία και με μια ζωή μάλλον αδιάφορη όσο και τραυματική (η γυναίκα του ήταν αλκοολική, έχουν χωρίσει και προσπαθεί να ξεπεράσει το γεγονός) βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να συλλάβει. Ένας γνωστός του που διατηρεί ένα ταχυφαγείο και που είναι ετοιμοθάνατος του εκμυστηρεύεται πως έχει ανακαλύψει μια ρωγμή στο χρόνο μέσω της οποίας μπορεί να μεταφερθεί σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία στο παρελθόν και ειδικότερα στο 1958. Όσες φορές κι αν επιχειρήσει αυτό το ταξίδι η ημερομηνία δεν αλλάζει. Η ρωγμή σε μεταφέρει πάντα πίσω στο 1958. Ο γνωστός του έχει κάνει ήδη πολλές φορές το ταξίδι εκεί και του δίνει πληροφορίες για το πως μπορεί ένας άνθρωπος του 21ου αιώνα να επιβιώσει στο παρελθόν ώστε να μην ταράξει την αρμονία του χρόνου αλλά και να μην γίνει αντιληπτή η προέλευσή του από τους ανθρώπους της εποχής. Ταυτόχρονα όμως του αναθέτει κι ένα στόχο: Να αποτρέψει τη δολοφονία του JFK που θα συμβεί πέντε χρόνια αργότερα, στις 22 Νοεμβρίου του 1963, στο Ντάλας του Τέξας. Του αναθέτει την αποστολή ως χρέος μιας και ο ίδιος βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο καρκίνου και δεν θα προλάβει να την ολοκληρώσει. Είναι ένα είδος «κληρονομιάς» που πρέπει να εκτελεστεί και μάλιστα με ιδιαίτερη προσοχή καθώς αν αποτύχει θα πρέπει να επαναλάβει τη διαδικασία και να επιχειρήσει να ξαναγράψει το παρελθόν από την αρχή. 

Το βιβλίο γυρίστηκε σε τηλεοπτική σειρά από το συνδρομητικό κανάλι Hulu με πρωταγωνιστή τον Τζέιμς Φράνκο

Αυτό είναι το στόρι πάνω στο οποίο χτίζεται το βιβλίο. Δεν σε απασχολεί και πολύ αν είναι τόσο στιβαρό ή όχι καθώς το νόημα δεν βρίσκεται εκεί αλλά στα όσα θα ακολουθήσουν. Γιατί με αφορμή αυτή τη ρωγμή στο χρόνο και το ταξίδι στο παρελθόν ο μαέστρος Κινγκ στήνει ένα πολυεπίπεδο αφήγημα με προεκτάσεις απίστευτης δυναμικής που έχουν να κάνουν με την ηθική, την πολιτική, την ιστορία, τον θάνατο, τον έρωτα και κυρίως με τις συνέπειες των επιλογών μας. Η αφήγηση καλύπτει χρονικά μια περίοδο πέντε ετών, από το 1958 έως και το 1963 και την 22α Νοεμβρίου μέρα κατά την οποία ο Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ θα πατήσει τη σκανδάλη τρεις φορές για να σκοτώσει τον Κένεντι. Σε αυτό το διάστημα ο ήρωας δημιουργεί μια δική του ζωή στο παράλληλο αυτό σύμπαν, στο παρελθόν και ο αναγνώστης καλείται να την παρακολουθήσει. Τον παρατηρεί καθώς υιοθετεί νέο όνομα, νέα ταυτότητα, ενώ παράλληλα επινοεί το δικό του παρελθόν στο 1958, τον ακολουθεί στις διαδρομές του, στις γνωριμίες του, στις επαφές του, ζει μαζί του την αγωνία για την κρίσιμη ημερομηνία και συμμετέχει και ο ίδιος σ' αυτό το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι στην παρακολούθηση της ζωής του Λι Χάρβει Όσβαλντ που μόλις έχει έρθει στις ΗΠΑ από τη Ρωσία, γνωρίζοντας (ο αναγνώστης) πως κάποια στιγμή θα λάβει την απόφαση να εκτελέσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ και ο ήρωας πρέπει να τον σταματήσει!

Πόσες επιλογές και αφηγηματικά ρυάκια μπορεί να δημιουργήσει ένας καλός συγγραφέας μέσα σ' αυτό το πλαίσιο; Άπειρα. Και ο Κινγκ που είναι ένας ΚΑΛΟΣ συγγραφέας αφήνει το ποτάμι της αφήγησης να παρασύρει τον αναγνώστη κεντρίζοντας το ενδιαφέρον του με φράσεις-κλειδιά σε συγκεκριμένα σημεία που μοιάζουν με οδοδείκτες στην πορεία της ιστορίας, γεγονός εξόχως βασανιστικό για εκείνον που διαβάζει, αφού θέλει να δει που και πως θα καταλήξει η πλοκή και τι θα συμβεί τελικά αν ο ήρωας καταφέρει να αλλάξει το ρου της Ιστορίας.

Ακόμα και γι' αυτό έχει απάντηση ο συγγραφέας. Απαντά δηλαδή στο ερώτημα «τι θα γινόταν αν...» που αποτελεί και το τελευταίο μέρος του βιβλίου, αλλά όπως ακριβώς συμβαίνει και με την εισαγωγή δεν έχει τελικά και τόσο νόημα στο τελικό αποτέλεσμα. Εκείνο που έχει νόημα είναι η ιστορία στον πυρήνα της, η επιβίωση του ήρωα στο παρελθόν και η συγκλονιστική αναμέτρηση της ανθρώπινης φύσης με το Χρόνο και την ίδια την Ιστορία. 

Χρόνια πολλά κύριε Κινγκ! 

 

22.11.1963

του Στίβεν Κινγκ

σελ. 845 - εκδ. Bell

μτφ. Γιάννης Σπανδωνής