Neverhome, του Λερντ Χαντ

Ένας πόλεμος είναι σπαρακτικός. Ένας εμφύλιος πόλεμος είναι ίσως διπλά σπαρακτικός. Το βιβλίο του Χερντ διαδραματίζεται κατά την περίοδο του Αμερικάνικου Εμφυλίου (1861-1865), για τον οποίο δεν γνωρίζουμε και τόσα πολλά στην Ελλάδα, πέραν ίσως από το γεγονός ότι έληξε με τη νίκη των Βορείων και οδήγησε στην κατάργηση της δουλείας. 

Το εύρημά του Χαντ που προκαλεί ενδιαφέρον από την πρώτη σελίδα κιόλας είναι πως ο βασικός ήρωας δεν είναι κάποιος μπαρουτοκαπνισμένος πολεμιστής τις περιπέτειες του οποίου καλούμαστε να παρακολουθήσουμε, αλλά μια νέα γυναίκα που παίρνει την απόφαση να παρατήσει το σύντροφό της και το κτήμα τους, κάπου στις εσχατιές της Ιντιάνα, να μεταμφιεστεί σε άνδρα και να καταταγεί στο στρατό των Βορείων. Και προκαλεί ενδιαφέρον γιατί ένας άνδρας που γράφει καλείται να μπει στην ψυχολογία μιας γυναίκας σ΄έναν πόλεμο 160 χρόνια πριν και να την μεταδώσει στον αναγνώστη. Τολμηρό εγχείρημα που πλαισιώνεται από μια αφήγηση που ισορροπεί ανάμεσα σε ειδυλλιακές εικόνες ενός ειρηνικού κόσμου όπου η ομορφιά της Φύσης κατέχει βασικό ρόλο και σε αντίστοιχες τρόμου και καταστροφής, εικόνες που ένας πόλεμος προσφέρει σε αφθονία. 

Το ερώτημα που μου γεννήθηκε ήταν για ποιο λόγο μια γυναίκα θα πήγαινε να πολεμήσει. Για την υπεράσπιση των ιδανικών και της πατρίδας της; Για την κοινωνική δικαιοσύνη; Για την εμπειρία και μόνο; Το βιβλίο αποφεύγει να δώσει συγκεκριμένη απάντηση, ίχνη προσφέρει μόνο μέσα από τις αφηγήσεις και τα οράματα της Κονστάνς, της ηρωίδας που στο πεδίο της μάχης ξεχνάει το όνομά της. Για όλους είναι πλέον γνωστή ως ο «γενναίος Ας Τόμπσον», με το ευθύβολο σημάδι που μπορεί να σκοτώσει κουνέλι σε απόσταση εκατοντάδων μέτρων με το ντουφέκι. Ας ίσον άσσος, και αποδεικνύεται άσσος σε μια σειρά από καθήκοντα, πλην της σκοποβολής: στην ιχνηλάτηση, στη μάχη σώμα με σώμα, αλλά και στο κουράγιο καθώς την περίοδο εκείνοι οι μάχες γίνονταν με εντελώς διαφορετικό τρόπο σε σχέση με σήμερα. Με απλά λόγια πατάσσονταν οι δύο στρατοί και εφορμούσαν ο ένας στον άλλον. Όποιος πρόλαβε τον Κύριο είδε, δηλαδή, καθώς δεν υπήρχε η κάλυψη, η δυνατότητα να πάρεις μια ανάσα όντας κρυπτόμενος, το κυριότερο: δεν υπήρχε χρόνος να σκεφτείς την επόμενη κίνησή σου, αρκούσε μόνο το ένστικτο και η τύχη. Κάπως έτσι ο Ας-Κονστάνς βλέπει γύρω του/της να κομματιάζονται άνθρωποι από οβίδες, να ξεσκίζονται σάρκες από ξίφη, να σκάνε κεφάλια σαν κολοκύθες από το χτύπημα μιας σφαίρας, μυρίζει το θάνατο παντού και κανένα ποτάμι δεν είναι ικανό να ξεπλύνει αυτή την οσμή. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη, στο πρώτο μαθαίνουμε λεπτομέρειες για την ηρωίδα και την παρατηρούμε καθώς εισέρχεται μεταμφιεσμένη σ΄ένα ανδροκρατούμενο σύμπαν ως ίση ανάμεσα σε ίσους, το δεύτερο μέρος αποδεικνύεται ιδιαίτερα σκληρό καθώς η δράση κορυφώνεται και ο/η Κονστάνς-Ας δεν είναι πλέον το άτομο που γνωρίσαμε αρχικά και το τρίτο μέρος περιλαμβάνει την επιστροφή της στο σπίτι, μια αντίστροφη Οδύσσεια όπου η Πηνελόπη είναι άνδρας και ο Οδυσσέας γυναίκα. 

Στη σούμα τώρα, δεν πρόκειται για ένα βιβλίο που μιλάει για τον πόλεμο, δεν πρόκειται δηλαδή για ένα αντιπολεμικό κείμενο. Το εύρημα του συγγραφέα με τη γυναίκα ηρωίδα σε μια εποχή που τα δικαιώματα των γυναικών ήταν όνειρο θερινής νύχτας και η γυναικεία χειραφέτηση σενάριο επιστημονικής φαντασίας, το κατατάσσει κατά την άποψή μου στα κείμενα που υπερασπίζονται με θέρμη τη γυναικεία φύση, θέληση, ικανότητα να λειτουργεί έξω από τα στερεότυπα, πολλά εκ των οποίων δυστυχώς επικρατούν και σήμερα σε σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας. 

Δεν είναι αντράκι ο Ας-Κονστάνς. Είναι Γυναίκα που κερδίζει το σεβασμό του αναγνώστη σελίδα τη σελίδα.

Neverhome
του Λερντ Χαντ
εκδ. Πόλις - σελ. 250
μτφ. Χρήστος Οικονόμου