Αναγνώσεις, Δελτίον 1 (για τη νέα χρονιά!)

Μια χαρά μπήκε το 2014 αναγνωστικά. Έκλεισα το 13 και άνοιξα το 14 όμορφα, παρέα με τον Μπολάνιο ο οποίος με μάγεψε. Οι μέρες προσφέρθηκαν και γι' άλλες αναγνώσεις τις οποίες θα δούμε παρακάτω.


Το πεδίο μάχης: Ένα θέρετρο σε μια ισπανική ακτή.

Οι παίκτες: Ο ήρωας Ούντο Μπέργκερ, πρωταθλητής Γερμανίας στο παιχνίδι στρατηγικής "Το Τρίτο Ράιχ", ο Καμένος, ένας περίεργος τύπος που ζει στην παραλία νοικιάζοντας θαλάσσια ποδήλατα, η φράου Έλζε, σύζυγος του ετοιμοθάνατου ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου και παιδικός "έρωτας" του Ούγκο ο οποίος έκανε τις καλοκαιρινές διακοπές με τους γονείς του για χρόνια σε αυτό το ξενοδοχείο.
Ακόμα, η Ίγνκεμποργκ, δεσμός του Ούντο που κάνουν τις πρώτες τους διακοπές, ο Τσάρλι και η Χάνα, ένα ζευγάρι Γερμανών που παραθερίζουν σε γειτονικό ξενοδοχείο, ο Λύκος και το Αρνί, δύο ντόπιοι, ομοίως περίεργοι τύπο σαν τον Καμένο.

Τρόπαιο: (εναπόκειται στην κρίση του αναγνώστη όταν τελειώσει το βιβλίο).


Είναι μάστορας ο Μπολάνιο στη δημιουργία της ατμόσφαιρας. Διάβαζα κι ένοιωθα να με πνίγει η ζέστη και η υγρασία του δωματίου, βίωνα την αγωνία του παίκτη που προτιμούσε να μένει κλεισμένος μέσα κάνοντας χιλιάδες υπολογισμούς για τη μάχη που διεξαγόταν σ' ένα τραπέζι πιο δίπλα, απ' το να απολαμβάνει την παραλία και την ξεγνοιασιά των διακοπών.
Η εμμονή του ήρωα με το παιχνίδι (και υπάρχουν άπειρα παραδείγματα τέτοιων τύπων στην πραγματική ζωή) τον οδηγεί σε τεντωμένο σκοινί, ανάμεσα στην πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση. Το σύμπαν γύρω του σιγά, σιγά αλλάζει, παίρνει δραματική τροπή η ζωή του και όμως αυτός αρνείται να το δει, πιστεύοντας μάταια ως το τέλος - όπως και ο Χίτλερ ίσως; - πως τα πράγματα μπορούν ν' αλλάξουν και να σωθεί η παρτίδα του παιχνιδιού.
Είναι Γερμανός, αντιναζιστής, ωστόσο κουβαλάει στις πλάτες του τη μεγάλη ήττα του Πολέμου. Ενίοτε ζει, περιφέρεται και συμπεριφέρεται στους Ισπανούς με μια έπαρση. Διεκδικεί τον παιδικό του έρωτα - απωθημένο, θυσιάζοντας το ενδιαφέρον της κοπέλας του για εκείνον. Το καλοκαίρι τελειώνει, ο κόσμος σιγά, σιγά φεύγει, ένας, ένας οι δικοί του τον εγκαταλείπουν... μα εκείνος μένει εκεί, να τελειώσει την παρτίδα, να νικήσει.

Να νικήσει τι;
Γιατί;
Κι αν χάσει;

"Είμαστε σκιές που παίζουν με σκιές", εξομολογείται προς το τέλος του βιβλίου ο ήρωας, στον καλύτερό του φίλο. Η παρτίδα έχει ήδη κριθεί...

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΡΑΪΧ
του Ρομπέρτο Μπολάνιο
σελ. 393 - εκδ. Άγρα
μτφ. Κρίτων Ηλιόπουλος

ΥΓ. Θυμήθηκα την εφηβεία μου... Τα καλοκαίρια που μ' έναν κολλητό φίλο και τον 40αρη θείο του όταν μας μύησε στο King's Maker. Ένα επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής που διεξαγόταν στην Αγγλία στην εποχή του Πολέμου των Ρόδων. Λάνκαστερ εναντίον Γιορκ... σε άπειρες καλοκαιρινές ώρες, πάνω από ένα τραπέζι. Για μέρες δεν βουτήξαμε ούτε μια φορά στη θάλασσα.
Είναι το πρώτο βιβλίο του Μπολάνιο που πέφτει στα χέρια μου και ομολογώ ότι το χάρηκα. Όντας παίκτης επιτραπέζιων παιχνιδιών στρατηγικής παλιά και νυν παίκτης αντίστοιχων παιχνιδιών σήμερα στο pc, λάτρεψα το σκηνικό της παρτίδας που στήνεται στο ξενοδοχείο μεταξύ του Ούντο και του Καμένου, με φόντο τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Με αφορμή αυτή την παρτίδα στήνεται ένα οργιαστικό σκηνικό χαρακτήρων και συμπεριφορών που μπλέκονται κάτω απ' τον ζεστό ήλιο της Κόστα Μπράβα.


Ανάμεικτα συναισθήματα μου άφησε αυτό το βιβλίο. Πολλοί είναι οι συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το θάνατο, την απώλεια και τη διαχείρισή της οδύνης και θαρρώ πως τα όρια μεταξύ τους είναι λεπτά, δυσδιάκριτα και μπορείς να τα δεις μόνο με υποκειμενική ματιά. Ενώ η πλοκή με κρατούσε, κάτι... έλειπε.
Πάμε στην ιστορία όμως. Ένα εξάχρονο αγόρι βρίσκεται σε λάθος σημείο, τη λάθος ώρα και δέχεται μια σφαίρα από ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ μαφιόζων στη Νάπολι. Πεθαίνει στα χέρια του πατέρα του ο οποίος από την πρώτη στιγμή γεμίζει ενοχές που δεν κατάφερε να σώσει τη ζωή του γιου του.
Πατέρας και μητέρα του παιδιού βιώνουν την οδύνη διαφορετικά. Εκείνος περνάει τις νύχτες του οδηγώντας στη Νάπολι (εδώ να σημειώσω ότι η περιγραφή της πόλης και των συνηθειών της περιγράφεται εξαιρετικά λες και είσαι παρών) ενώ η μητέρα σφραγίζει τον πόνο της στην ψυχή της και καταριέται τους πάντες και τα πάντα, φτάνοντας στο σημείο να τα βάλει και με το Θεό που επέτρεψε να γίνει κάτι τέτοιο.
Το ζευγάρι χωρίζει. Η μητέρα εγκαταλείπει τον πατέρα κι εκείνος μουδιασμένος και από τη δεύτερη απώλεια και με το συνειδησιακό βάρος να τον συνθλίβει συνεχίζει τις βραδινές περιπλανήσεις του στην πόλη. Σε μια απ' αυτές τις εξόδους γνωρίζει μια περίεργη παρέα που αποτελείται από έναν ταβερνιάρη, έναν ιερωμένο που δεν τα έχει καλά με το Βατικανό, μια τρανσέξουαλ κι έναν μισότρελο καθηγητή που ασχολείται με το μεταφυσικό. Ο τελευταίος τον πείθει ότι γνωρίζει το δρόμο για την Κόλαση όπου μπορεί να βρει το γιο του και να τον φέρει πίσω στη ζωή.

Ο πατέρας δέχεται και το ταξίδι αρχίζει...

Σε συνέντευξή του στην Κατερίνα Σχινά στην "Ε", ο βραβευμένος με Γκονκούρ Γκοντέ, δήλωσε πως ήθελε να δώσει μια διαφορετική χροιά στην Κόλαση βασισμένος στη φαντασία του και μόνο και δίχως θεολογικές προλήψεις. Η επιρροή του απ' τον Δάντη και την ελληνική μυθολογία είναι δεδομένη, ωστόσο πιστεύω ότι το τελικό αποτέλεσμα ήταν άνισο. Ενώ το ενδιαφέρον μου στάθηκε αμείωτο σε όσα συνέβαιναν στον πάνω κόσμο, οι σελίδες που περιγράφουν την κάθοδο στην Κόλαση μου θύμισαν κακογραμμένο βιβλίο τρόμου, το οποίο στήθηκε στο πόδι. Επαναλαμβάνω, το θέμα θάνατος και απώλεια είναι εξαιρετικά δύσκολο να το πιάσει κανείς και να μην "γλιστρήσει". Όταν λοιπόν στήνεις πάνω του ολόκληρο μυθιστόρημα, οι πιθανότητες να "γλιστρήσεις" είναι απείρως μεγαλύτερες. Είναι να μην σε πάρει η μπάλα...

ΥΓ. Ο θρήνος της μάνας όπως περιγράφεται στις σελίδες του βιβλίου ίσως φανεί υπερβολικός. Μου θύμισε ωστόσο μια σκηνή από την εξαιρετική σειρά του HBO "Six Feet Under" όταν η τυπική αμερικάνικη οικογένεια βρίσκεται πάνω απ' τον τάφο του πατέρα της ο οποίος μόλις κηδεύτηκε. Όλοι κρατούν χαρακτήρα ώσπου ο ταξιδεμένος γιος βάζει τα κλάματα. Οι υπόλοιποι διακριτικά προσπαθούν να τον συγκρατήσουν αναλογιζόμενοι το "πολιτικώς ορθό" της περίστασης. Λίγο μετά ο γιος τούς μιλά για το θρήνο των γυναικών στη Σικελία - όπως τον γνώρισε στα ταξίδια του - όπου οι μαυροφορεμένες γυναίκες, πιασμένες χέρι, χέρι, τραγουδάνε το νεκρό προσπαθώντας να βρουν αποκούμπι στην οδύνη τους.
Αλλά είπαμε... η έκφραση του πόνου και της απώλειας είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό.

Η ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΗΣ
του Λοράν Γκοντέ
σελ. 197 - εκδ. Μεταίχμιο
μτφ. Κλαιρ Νεβέ - Εύη Σιούγγαρη


Τι σημαίνει η Φήμη για έναν άνθρωπο; Πως επηρεάζει τον ίδιο, τους γύρω του αλλά κι εκείνους που γοητεύονται απ' αυτήν; Τούτο το βιβλίο ήταν απολαυστικό και ό,τι πραγματικά χρειαζόμουν μετά από την ψιλοαπογοήτευση που βίωσα με τον Λοράν Γκοντέ. Ο Κέλμαν (γεννημένος το 1975) είναι ένας συγγραφέας που έχει πιάσει το κλίμα της εποχής μας. Φαίνεται από την γραφή του, τους χαρακτήρες του, απ΄τον τρόπο που ισορροπεί ανάμεσα στο χιούμορ και τη σοβαρότητα. Η κεντρική ιδέα του γύρω απ
ό τη Φήμη ενός πετυχημένου συγγραφέα κι ενός πετυχημένου ηθοποιού και ο τρόπος που τις μπλέκει την ώρα που αυτοί οι δύο δεν έχουν συναντηθεί ποτέ, είναι πραγματικά εμπνευσμένη και λειτούργησε τέλεια στην αφήγηση.
Για κάποιο λόγο διαβάζοντας το βιβλίο μού ήρθε στο μυαλό η ταινία "Βαβέλ" του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ιναρίτου. Εκεί το ζητούμενο ήταν οι διαστάσεις της Επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων - λειτουργώντας σ' ένα πλαίσιο βασισμένο στο μοντέλο του φαινομένου της πεταλούδας. Κάπως έτσι λειτουργεί κι εδώ το πράγμα. Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα αποτελούμενο από 9 ιστορίες όπου οι ζωές άγνωστων, μεταξύ τους, ανθρώπων μπλέκονται η μία με την άλλη μέσω πράξεων και λόγων χωρίς οι ίδιοι ουσιαστικά να γνωρίζουν τις συνέπειες των όσων κάνουν. Είναι αυτή η εισβολή του τυχαίου που καθορίζει τη ζωή μας όποτε κι αν του καπνίσει; Είναι παιχνίδι της μοίρας; Ο Κέλμαν δεν δίνει σαφή απάντηση, σε αφήνει (και το λατρεύω αυτό) να σκεφτείς ο ίδιος, να το φιλοσοφήσεις το πράγμα, ν΄αναλογιστείς όλα εκείνα τα μικρά και φαινομενικά ανούσια συμβάντα που καταγράφονται καθημερινά στη ζωή των ανθρώπων και τα οποία ίσως αποδειχθούν σπουδαία ή μοιραία για κάποιους άλλους ανθρώπους που δεν γνώρισαν και ούτε πρόκειται, ποτέ στη ζωή τους.
Η ιστορία στην Ασία και η ιστορία με τη γυναίκα που θέλει να πεθάνει ήταν οι αγαπημένες μου.
Υποβλητική γραφή, αφήγηση που δεν κουράζει αλλά αντιθέτως σε ιντριγκάρει να πας παρακάτω, χιούμορ, σαρκασμός, θλίψη, μοναξιά, όλα δοσμένα σε σωστές δόσεις.
Εύγε.

ΦΗΜΗ
του Ντάνιελ Κέλμαν
σελ. 162 - εκδ. Καστανιώτη
μτφ. Κώστας Κοσμάς (στην ιστορία του τέκνο φρικ, η μετάφραση έδωσε ρέστα!)