Το Όνειρο του Κέλτη, του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Λίγο πριν αρχίσω να γράφω για το βιβλίο, το μάτι μου πέφτει σε μια είδηση στο Διαδίκτυο. Το ΔΝΤ αναφέρει πως σε ότι έχει να κάνει με τη διαχείριση του ασφαλιστικού και τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα, «ζήτησε αγελάδα και του έφεραν γάτα». Για άρμεγμα; είναι η εύλογη απορία.
Απ' την άλλη διαπιστώνω το οξύμωρο της πολιτικής άποψης του Περουβιανού συγγραφέα, ο οποίος σε άρθρο του πριν από περίπου ένα χρόνο στην ισπανική εφημερίδα El Pais, απ' τη μια παρέθετε τα νούμερα που περιγράφουν την τραγική κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας στα χρόνια των Μνημονίων, απ' την άλλη ωστόσο, απέδιδε τα εύσημα στην Άνγκελα Μέρκελ για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα της Ε.Ε. 

Κάπου έχει χαθεί η μπάλα εδώ.

Από εκεί και πέρα, στο «Όνειρο του Κέλτη» -το πρώτο βιβλίο που έγραψε ο Λιόσα μετά το Νόμπελ που πήρε το 2010- είναι ένα βιβλίο-καταγγελία στην αποικιοκρατία και στην ιμπεριαλιστική πολιτική των ευρωπαϊκών χωρών στην Αφρική, αλλά και στην πατρίδα του το Περού, στις αρχές του 20ου αιώνα. 

Ήρωάς του είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο της Ιστορίας, ο Ρότζερ Κέϊσμεντ, ένας Ιρλανδός που μεγάλωσε στην Αγγλία, με το στερεότυπο της Μεγάλης Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με το δόγμα δηλαδή του «Rule, Brittania». Το στερεότυπο αυτό αρχίζει να κλονίζεται όταν ο Κέϊσμεντ θα βρεθεί στο Κογκό, όπου συντελέστηκε ένα απ' τα μεγαλύτερα εγκλήματα της πολιτισμένης Δύσης, η σφαγή περισσότερων από 5 εκατομμυρίων ιθαγενών στο βωμό του κέρδους που απέδιδε το ελεφαντόδοντο. 
Γάλλοι, Βέλγοι και κάποιοι Βρετανοί μισθοφόροι είναι οι φέροντες μπιχιλιμπίδια, καθρέφτες, και λοιπά ευτελή δώρα -όπως ο Κολόμβος κάποιους αιώνες νωρίτερα- προς τους ιθαγενείς της Μαύρης Ηπείρου, ώστε ν' αποκτήσουν την εμπιστοσύνη τους. 
Οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι, που έχουν περάσει από Διαφωτισμό και μπλα, μπλα, μπλα, ακολουθώντας τη λογική της Χρυσής Αυγής (είναι μαύροι, άρα κατώτερα όντα, εφάμιλλα των άγριων θηρίων της ζούγκλας) προχωρούν σε ολοκληρωτική κατοχή της χώρας, χρησιμοποιώντας κάθε απάνθρωπο μέσο (εκτελέσεις, εκκαθαρίσεις ολόκληρων περιοχών, παιδομάζωμα, δουλεία, συγκρότηση ταγμάτων θανάτου) κ.λπ. προκειμένου τα καράβια τους να γεμίζουν απ' τον ορυκτό πλούτο της χώρας και κατ' επέκταση οι τραπεζικοί λογαριασμοί των, ας τους πούμε επενδυτές, της εποχής εκείνης. 

Ο τάφος του Κέϊσμεντ στο Γκλέσναβιν, στην Ιρλανδία

Εδώ ο Λιόσα αποτίει φόρο τιμής στον Τζόζεφ Κόνραντ, συγγραφέα της «Καρδιάς του Σκότους». Για την ακρίβεια, εντάσσει τον Κόνραντ ως πρόσωπο στο βιβλίο, που συναντά τον Κέϊσμεντ, ο οποίος πλέον δεν έχει καμία ψευδαίσθηση για το τι συμβαίνει στην Αφρική, αφού βλέπει τη φρίκη να συντελείται μπροστά στα μάτια του. 
Για το βιβλίο του Κόνραντ, μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ 

Ο Κέϊσμεντ επιστρέφει στην Αγγλία όπου δημοσιεύει μια αποκαλυπτική έκθεση για τα όσα είδε να συμβαίνουν στην Αφρική, η οποία προκαλεί πάταγο. Η επόμενη αποστολή του είναι να βρεθεί σε μια ανάλογη κατάσταση, στη ζούγκλα του Περού, εκεί που... έτεροι επενδυτές, κάνουν ακριβώς τα ίδια και χειρότερα, με τη συμμετοχή μιας διεφθαρμένης και ξεπουλημένης κυβέρνησης. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται. 

Ιθαγενείς με κομμένα χέρια... για παραδειγματισμό. Η κληρονομιά του Διαφωτισμού στην Αφρική.

Οι εικόνες που συναντά στα ταξίδια του ο ήρωας, τον αναγκάζουν να θυμηθεί ή καλύτερα να συνειδητοποιήσει, την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα του, την Ιρλανδία. Ξεκινά λοιπόν μια καμπάνια εναντίον των Βρετανών και σύντομα τάσσεται στον ένοπλο αγώνα για μια ελεύθερη Ιρλανδία. 
Οι αναζητήσεις του θα τον φέρουν στη Γερμανία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων που βρίθουν από Ιρλανδούς στρατιώτες. Θα προσπαθήσει να τους πείσει ότι αυτή είναι η ώρα για μια ελεύθερη Ιρλανδία, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία είναι η αλήθεια, γιατί αν έχεις ζήσει για χρόνια υποτελής, δύσκολα ξεσηκώνεσαι. 
Θα επιστρέψει στην Ιρλανδία για να οργανώσει τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και λίγο αργότερα θα συλληφθεί απ' τους Άγγλους και θα φυλακιστεί. Θα ανακριθεί, δικαστεί και τελικά θα καταδικαστεί σε θάνατο δι' απαγχονισμού επί εσχάτη προδοσία.

Ο Λιόσα μοιράζει την αφήγηση σε δύο χρόνους. Υπάρχουν ενότητες όπου συναντάμε τον Κέϊσμεντ στην φυλακή, περιμένοντας τη Χάρη που δεν έρχεται ποτέ, υπάρχουν και οι ενότητες που περιγράφει τα όσα είδε και έζησε στα χρόνια που προηγήθηκαν.
Η γραφή δεν μπορώ να πω ότι με ξεσήκωσε. Ενώ είναι άρτια δομημένο το βιβλίο, έλειπε κάτι -για τα δικά μου δεδομένα- που έκανε μπαμ. Πιστεύω πως ήταν η αποστασιοποίηση του συγγραφέα απ' τα γεγονότα, μιας και η γραφή θυμίζει δημοσιογραφικό κείμενο, «έτσι έγιναν τα πράγματα, ένα, δύο, τρία...» Κατά την άποψή μου έλειπε το δημιουργικό πάθος που συναντάς σε άλλους συγγραφείς με πολιτικό έργο, όπως π.χ. Ο Βραζιλιάνος Ζόρζε Αμάντο ή ο Ουρουγουανός Εντουάρντο Γκαλεάνο.

Σε κάθε περίπτωση προβληματίζει τον αναγνώστη ο καταγγελτικός λόγος του Λιόσα -έστω και αν είναι «καλοσιδερωμένος»- και ταυτόχρονα η παντελής έλλειψη αναφοράς του -όπως στο άρθρο της El Pais- στα όσα υπέφεραν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής στις δεκαετίες του 60, του 70 και του 80 απ' τον αμερικανικό παράγοντα, σε αγαστή συνεργασία με μεγάλο μέρος της αστικής τάξης των χωρών αυτών. 
Με απλά λόγια, δεν μπορείς να συμπονάς τον ελληνικό λαό, μιλώντας για «καρκινοποίηση της φτώχειας» στην Ελλάδα και ταυτόχρονα να χαιρετίζεις τη γερμανική πολιτική στην Ε.Ε., το πρόσωπο δηλαδή του νεοφιλελευθερισμού που αποκαλύπτεται απ' τα κέντρα αποφάσεων Βερολίνου και Βρυξελλών και που οδηγεί την Ευρώπη στο Μεσαίωνα. 

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΕΛΤΗ
του Μάριο Βάργκας Λιόσα
σελ. 474-εκδ. Καστανιώτη
μτφ. Μαργαρίτα Μπονάτσου