Η Μεγάλη Πομπή, του Αλέξη Πανσέληνου

Η ιστορία του Νότη. Με πατέρα μεροκαματιάρη ναυτικό και μάνα παραδουλεύτρα. Ο Νότης που ζει ανάμεσα στους τσίγκους της παρανομίας ενός αυθαίρετου. Μέλος μιας παρέας νέων που αγωνίζεται να δώσει πανελλήνιες, να περάσει, να ταχτοποιηθεί, ανάμεσα σε σούζες με νοικιασμένα μηχανάκια, γκομενότσαρκες για καφέ, όνειρα για ένα ροκ συγκρότημα που θα καταπλήξει τα πλήθη, μια παρέα που ζει μέσα στην αβεβαιότητα στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. 
Περνά τις μέρες του, έχοντας στο μυαλό του την όμορφη κοπέλα που ζει στην πολυκατοικία απέναντι, απ' την άλλη πλευρά του δρόμου -τη «νόμιμη» πλευρά, την «νοικοκύρικη» πλευρά- την κοπέλα που είναι κόρη μπάτσου! Τι ειρωνεία! Και όταν θα χάσει σύντομα τον πατέρα του από έμφραγμα, η ζωή του Νότη θα μετατραπεί σε ένα τραγικό αστείο. 
Μεροκάματα από δω κι από εκεί, μια μάνα που τον αφήνει στην τύχη του, φίλοι που χάνονται στο πέρασμα του χρόνου, η σχέση με μια κνίτισσα και οι συγκρούσεις σε πολιτικό πεδίο μαζί της -μιας και ο ίδιος υπήρξε κνίτης στο παρελθόν αλλά τώρα περισσότερο φλερτάρει με μια «απολιτίκ» αναρχία- και ο έρωτας για το κορίτσι απέναντι, για χάρη της οποίας τρώει της χρονιάς του. Ο Νότης είναι πληγωμένος νέος άνθρωπος χωρίς προοπτική, που στην πορεία θα αποδειχθεί ότι δεν έχει κανένα μα κανένα πρόβλημα να σπάσει κάθε καλούπι, κάθε νόμο, κάθε τάξη, προκειμένου να αναπνεύσει, να ζήσει.

Μοναδική σταθερά παράμετρος σε όλο αυτό το πανηγύρι της ματαίωσης, είναι οι ιστορίες του ιππότη Λάνσετρις που ο Νότης διαβάζει κάθε εβδομάδα. Με όνομα που παραπέμπει στον Λάνσελοτ, τον πιο διάσημο ιππότη της Στρογγυλής Τραπέζης και με μια εικονογραφημένη ιστορία που δεν διαδραματίζεται στα δάση της Βρετανίας, αλλά σε μια Αθήνα στο μακρινό μέλλον, με διαστημόπλοια και ακτινοβόλα, με Υβρίδια και Αναβιώσεις, ο ιππότης Λάνσετρις θα γίνει το alter ego του Νότη και ο Νότης το alter ego του Λάνσεριτς.
Οι δύο ήρωες έχουν απέναντί τους το Σύστημα. Ο Νότης εκείνο της ταξικής Ελλάδας που δίνει ευκαιρίες μόνο στους κονομημένους. Ο Λάνσετρις θα κληθεί να αντιμετωπίσει την Αυτοκρατορία που εισβάλλει στην Αθήνα και εγκαθιστά σε αυτήν μια νέα τάξη πραγμάτων. 

Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 80, πράγμα που σημαίνει ότι η θεματολογία που αφορά στην Αθήνα του μέλλοντος είναι βαθιά επηρεασμένη απ' την ποπ κουλτούρα της εποχής, η οποία είχε σε μεγάλη υπόληψη την επιστημονική φαντασία. Μόλις λίγα χρόνια πριν είχε ολοκληρωθεί η τριλογία του Πολέμου των Άστρων του Τζορτζ Λούκας, ενώ δεν ήταν λίγες οι πετυχημένες τηλεοπτικές σειρές με φόντο τις περιπέτειες στο διάστημα.  
Μεθοδικά λοιπόν, ο συγγραφέας μπλέκει στο φόντο της ιστορίας του την ελληνική μυθολογία με εκείνη του Πολέμου των Άστρων, ενώ οι Μελανόμορφοι -οι πολεμιστές της Αυτοκρατορίας- παραπέμπουν ευθέως στους Κύλωνες, οι οποίοι προέρχονται από μια άλλη διάσημη τηλεοπτική σειρά της δεκαετίας του 80, που έφερε τον τίτλο «Γκαλάκτικα». 


Όντας κι εγώ, παιδί εκείνης της δεκαετίας, ταυτίστηκα σε αρκετά σημεία με τον ήρωα. Ήταν πολλές οι αναφορές, πολλές οι θύμησες που μου ήρθαν στο μυαλό διαβάζοντας το βιβλίο. Απ' τις πρώτες σελίδες με γέμισε με μια γλυκιά νοσταλγία για εκείνα τα χρόνια της δεκαετίας του 80 που το χαρτζηλίκι κατέληγε στα περίπτερα και στα πρακτορεία τύπου, σε δεκάδες ασπρόμαυρα -κόμικς επιστημονικής φαντασίας- που είχαν μεγάλη πέραση τότε.
Η περιγραφή του αυθαίρετου στο οποίο μένει ο ήρωας -πάνω στο ρέμα του Αγίου Δημητρίου- με θέα τις πολυκατοικίες των νοικοκυραίων απέναντι και τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο να τους χωρίζει, έφερε στο μυαλό μου δύο πράγματα: α. τις ταινίες του Θανάση Βέγγου που γύρισε με τον Ντίνο Κατσουρίδη στα τέλη του 70-αρχές του 80 και στις οποίες το ταξικό στοιχείο και οι άχαρες ζωές των φτωχών ηρώων περιγράφονται έντονα σε αυθαίρετα σπίτια στην ερημιά και β. το βιβλίο του Χαβιέρ Θέρκας «Οι Νόμοι των Συνόρων» όπου ο έφηβος ήρωας που ζει στην πόλη Χιρόνα, διακρίνει απ' το παράθυρο του σπιτιού του το ποτάμι που τον χωρίζει -ως παιδί νοικοκυραίων- απ' τη γειτονιά των «απροσάρμοστων», των «παρανόμων».
Αν υιοθετήσουμε την άποψη του Ντέιβιντ Μίτσελ στο «Ο Άτλας του Ουρανού», όλα συνδέονται, όλες οι ιστορίες, οι μνήμες, οι αφηγήσεις, οι εικόνες, ανεξαρτήτως χωροχρόνου. Κάπως έτσι ένοιωσα κι εγώ γυρίζοντας τις σελίδες ενός βιβλίου που κινείται σε δύο επίπεδα: αυτό του κοινωνικού-πολιτικού μυθιστορήματος και εκείνο του φαντασιακού. Περίεργο πάντρεμα είναι η αλήθεια και εντυπωσιακό, αν αναλογιστεί κανείς πότε γράφτηκε το βιβλίο και πόσο κλειστοφοβική ήταν και παραμένει η νεοελληνική λογοτεχνία. 
Κάτι άλλο που μου ήρθε επίσης στο μυαλό. Πολλά χρόνια πριν, όταν ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος έγραφε την «Αστροφεγγιά», έκανε λόγο για μια παρόμοια παρέα φίλων που αγωνιούσε για το μέλλον της ανάμεσα σε δύο παγκοσμίους πολέμους και μια Μικρασιατική καταστροφή. Ο ήρωάς του, ο φτωχός Άγγελος Δανούζης συμβιβάστηκε νωρίς με τη μοίρα του. Ο Νότης της Μεγάλης Πομπής, όχι. Ο Νότης θα παλέψει να χτυπήσει το Σύστημα με όποιο τρόπο μπορεί, ανεξάρτητα απ' τις συνέπειες που καραδοκούν. Δεν είναι τυχαίο, πως η μεγάλη πρόκληση για τον ίδιο θα παρουσιαστεί στη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, σε εποχές που το «φανταρικό» λειτουργούσε ως ο «προθάλαμος» για τη ζωή ενός πολίτη, το μεταίχμιο απ' την εφηβεία στην ενηλικίωση. Και ήταν γεμάτο από ποινές και καψώνια, πολλές φορές δίχως αιτία και αφορμή, μόνο και μόνο για να λειτουργήσει «προληπτικά» απέναντι σ' εκείνον που είχε έστω και την ελάχιστη διάθεση να σηκώσει κεφάλι. Απέναντι σ' αυτήν την πρόκληση λοιπόν, ο Νότης θα σηκώσει κεφάλι. Και οι ποινές που πέφτουν πάνω του, τον πεισμώνουν με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνει τις ίδιες συμπεριφορές, με αποτέλεσμα νέες ποινές. Ποιός μπορεί να τα βάλει με το Σύστημα; 

Ούτε καν ο ιππότης Λάνσετρις. 

Το βιβλίο έχει ένα κινηματογραφικό Φελινικό τέλος. Μια Μεγάλη Πομπή δόξας και ήττας. Στο εικονογραφημένο χαρτί και στην πραγματική ζωή. Βίοι παράλληλοι. Η διαπόμπευση των ηρώων όχι μέσω κάποιας βασανιστικής ενέργειας εις βάρος τους, αντιθέτως, με την συμμετοχή τους στο δρώμενο του Συστήματος. Συμβιβασμένοι και ηττημένοι. Εναπόκειται στον αναγνώστη να κρίνει, αν πρόκειται για ένα τέλος μοιρολατρικό ή για κάτι ακριβώς αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα μεγάλο μυθιστόρημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΜΠΗ
του Αλέξη Πανσέληνου
σελ. 398-εκδ. Κέδρος 

*Και κάτι για την έκδοση. Στα χέρια μου βρέθηκε ένα αντίτυπο της 8ης έκδοσης που έκανε το βιβλίο στον «Κέδρο». Πλέον οι αναγνώστες μπορούν να αναζητήσουν το βιβλίο απ' τη νέα έκδοση, στις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Είναι φάουλ, ενός σοβαρού εκδοτικού οίκου όπως ο «Κέδρος», να αφήνει το οπισθόφυλλο του βιβλίου με ένα σοβαρό τυπογραφικό λάθος, όπως το όνομα του βασικού ήρωα. Να τον γράφει Λάνσεριτς αντι για το σωστό Λάνσετρις. Είναι το οπισθόφυλλο, διάβολε!