Αναγνώσεις, Δελτίον 2.

Αυτό το βιβλίο το διάβασα αργά και απολαυστικά. Δεν φοβάσαι μη χάσεις την πλοκή. Εκεί είναι οι μυρωδιές και οι γεύσεις της Θεσσαλονίκης, εκεί και σε περιμένουν κάθε φορά που γυρίζεις τις σελίδες. "Ο Έρως Σκέπει την Πόλη", τόσο όμορφος, τόσο αληθινός τίτλος.
Ένα σεργιάνι είναι το βιβλίο. Σε παλιές εποχές που μ' έναν περίεργο τρόπο συνυπάρχουν με το σήμερα, αρκεί να χεις ανοιχτές τις αισθήσεις σου. Ναι, ο Έρως σκέπει την πόλη γιατί είναι παντού, σε κάθε δρόμο ή δρομάκι της, σε κάθε στέκι της παλιό ή καινούργιο. Είναι οι άνθρωποι; Είναι η αύρα τους; Είναι η παράδοση της πόλης που κρατάει γερά και δεν αφήνει τη φθορά να την αγγίξει; Σάμπως φταίει που ο Έρωτας είναι αθάνατος και την έχει ευλογήσει;
Διαβάζοντας σκέφτηκα πως η Θεσσαλονίκη - σε αναλογία πάντα - έχει τη στόφα εκείνη του Παρισιού της Μπελ Επόκ και του Μεσοπολέμου. Γραφική, φιλόξενη για κάθε ταξιδευτή του κόσμου που αράζει στην αγκαλιά του Θερμαϊκού, με μια λεπτή ισορροπία να περιφρουρεί κάθε τι το διαφορετικό που ανθίζει στις γειτονιές της. Με ανθρώπους άξιους παντού, με καλλιτεχνική φλέβα αστείρευτη - Θεέ μου πόσο αστείρευτη! - και με χιλιάδες εμπνεύσεις να την κατακλύζουν, αρκεί να μπορείς να τις "δεις".
Η Θεσσαλονίκη είναι η μήτρα και οι άνθρωποι το σπέρμα. Και τούτος ο ερωτικός χορός κρατάει αιώνες. Και γεννοβολάει ιδέες και πονήματα, τραγούδια και ποιήματα, γεννοβολάει γεύσεις Γεννοβολάει έμπνευση και πάθος για τη ζωή, γεννοβολάει ερωτισμό και καημό και απογοήτευση και πόνο. Γεννοβολάει και γιορτάζει και πενθεί.

Με μεζέδες και κρασί,
με γλυκά πολίτικα, με κουζίνα ατόφια
με αλμύρα και Βαρδάρη.

Μια νοσταλγία είναι η πόλη για μένα που την έζησα κάτι λίγο κι εύχομαι να το ξανακάνω.

*Πάμπολλες οι φωτογραφίες, οι καρτ ποστάλ, οι αναφορές. Θησαυρός τούτο το βιβλίο.

**Το διάβαζα πρωί, με ελληνικό καφέ και δύο κουταλιές γλυκό του κουταλιού. Ας είναι καλά η θεια και το ταλέντο της!

Ο ΕΡΩΣ ΣΚΕΠΕΙ ΤΗΝ ΠΟΛΗ
(Μια ερωτική τοπογραφία της Θεσσαλονίκης)
του Χρίστου Ζαφείρη
σελ. 168 - εκδ. Εξάντας

Σχετικά πρόσφατα σ' ένα βιβλιοφιλικό μπλογκ διάβαζα ένα ποστ με τίτλο, "Γράμμα σ' ένα νέο συγγραφέα". Το "ζουμί" της δημοσίευσης βρισκόταν στη φράση: " Σε πληροφορώ, καλέ-μου φίλε / καλή-μου φίλη, ότι δεν ενδιαφέρει κανέναν η εξομολόγηση άλλης μιας ιδιωτικής ζωής, όπου η παρέα, η γενιά, η οικογένεια περνάει πολλά, πλήττεται από έρωτες και προδοσίες, προσωπικές αποτυχίες και απογοητεύσεις, αδιέξοδα και σπουδαίες αποφάσεις. Μη θεωρείς, λοιπόν, ότι αυτό που ζεις εσύ είναι τόσο σημαντικό, τόσο δυνατό που θα έπρεπε όλοι να το ακούσουν".
Κι έρχομαι στο "Γυμνός" του ελληνικής καταγωγής Ντέιβιντ Σεντάρις, το τρίτο κατά σειρά βιβλίο του στο οποίο παίρνει την οικογένειά του και τη ζωή του και τα κάνει "φέτες". Ίσως το "Γυμνός" να αποτελεί το τρίτο μέρος μιας άτυπης τριλογίας που ξεκίνησε με το "Μια Σχεδόν Φυσιολογική Οικογένεια" και "Εγκώ Μιλήσει Καλά Κάποια Μέρα". Πρόκειται για τρεις συλλογές ιστοριών στις οποίες ο Σεντάρις μας βάζει θεατές στην Αμερική της δεκαετίας του 70 και του 80 μέσα από την πολυμελή οικογένειά του που αποτελείται από έναν πατέρα - έλληνα δεύτερης γενιάς - μια μητέρα "καθαρή αμερικανίδα" και 4 αδέλφια! Αυτή είναι η αφετηρία του ταξιδιού.
Τι διαφοροποιεί τον Σεντάρις από τον συγγραφέα - νέο ή όχι δεν έχει σημασία - στον οποίο απευθύνεται το γράμμα του μπλογκ;
1. Η τεχνική του να "δέσει" το κείμενο με τέτοιο τρόπο και να σε κάνει να ξεχάσεις πως πρόκειται για προσωπικά βιώματα αλλά για ιστορίες που θα μπορούσαν να έχουν συμβεί ή έχουν συμβεί στον καθένα.
2. Το οργιαστικό κυνικό χιούμορ του.
3. Το πιο απλό και συνάμα πιο σύνθετο πράγμα που οφείλει να κάνει ένας συγγραφέας. Να πάρει ως αφορμή την ιστορία και ν'.... ανοίξει το κείμενο σε νοήματα, σκέψεις και προβληματισμούς, με απλά λόγια να αποδείξει γιατί αξίζει να τον διαβάσει ο αναγνώστης. Να πάει την ιστορία... παραπέρα!

Στις 17 ιστορίες του "Γυμνός", ξανάρχονται στο προσκήνιο οι ήρωες που είχαμε συναντήσει και στο παρελθόν όπως η αξιολάτρευτη "για για" που τρέχει να μαζέψει χόρτα απ' το γκαζόν των γειτόνων ή και κάποιοι νέοι ήρωες με τους οποίους γελάς, δακρύζεις, ήρωες που σου σφίγγουν το στομάχι (ειδικά στην ιστορία με το ψυχιατρείο).
Πάντα πίστευα πως το γράψιμο είναι και μια μορφή ψυχοθεραπείας απ' όσα μπορεί να σε βασανίζουν και ο Σεντάρις το αποδεικνύει σχεδόν σε κάθε ιστορία. Σαν φτάσεις στο τέρμα και φιλτράρεις αυτά που διάβασες, σαν έρθεις στην πλευρά του συγγραφέα και δεις τα πράγματα με τη δική του ματιά (όσο γίνεται αυτό), θα διαπιστώσεις πως ο αυτοσαρκασμός, το χιούμορ, το δικαίωμα και η κατάκτηση να βλέπεις τα πράγματα όπως είναι και όχι όπως λένε ή θέλουν οι άλλοι να είναι, αποτελούν τις ρόδες που μας κρατάνε ακόμα στο δρόμο.

ΓΥΜΝΟΣ του Ντέιβιντ Σεντάρις σελ. 407 - εκδ. Μελάνι μτφ. Μυρσίνη Γκανά

O "Ναύτης" είναι το 5ο αν θυμάμαι καλά βιβλίο που διαβάζω απ' τον Θεόδωρο Γρηγοριάδη μετά από τα "Νερά της Χερσονήσου", τον "Χορευτή στον Ελαιώνα", το "Έξω απ' το Σώμα" και το "Κρυμμένοι Άνθρωποι". Τον διάβασα σε μια περίοδο που έληξαν τα δικαιώματα του "Κέδρου" στο βιβλίο και τώρα ξαναβγαίνει - με διορθώσεις του συγγραφέα - απ' τον "Πατάκη".
Σαν το τελείωσα έψαξα το αρχείο μου και βρήκα μια συνέντευξη που είχα κάνει μαζί του το 1999 επ' ευκαιρία της κυκλοφορίας τότε των "Νερών της Χερσονήσου". Ήταν ακόμα πιο επίκαιρη δε, καθώς βρίσκονταν σε εξέλιξη οι βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία. Ο τίτλος εκείνης της συνέντευξης ήταν "Τα Βαλκάνια έχουν Ψυχή".

Γιατί τα αναφέρω όλα αυτά για το "Ναύτη"; Γιατί είναι ένα βιβλίο με ψυχή. Είναι ένα βιβλίο που συνδυάζει το πραγματικό με το μεταφυσικό και το κάνει με σπουδαίο τρόπο.
Πεδίο δράσης, το χωριό στους πρόποδες του Παγγαίου όπου γνωρίζουμε τον ήρωα, εγγονό προσφύγων και γόνο μεγαλοκτηματιών της περιοχής. Μεγάλωνει ανάμεσα στις θείες και το θείο του, ο καθένας με τα δικά του θέλω, όσο μπορούμε να μιλάμε για ακέραια θέλω στην επαρχία. Η περιοχή που τάισε κόσμο και κοσμάκη για αιώνες απειλείται από την εκβιομηχάνιση, τους... επενδυτές (αλήθεια, πόσο επίκαιρη μου φάνηκε αυτή η αντιστοιχία σε σχέση με το σήμερα και όσα ζούμε).
Στο χωριό φτάνει μια ομάδα από ξένες εργάτριες να δουλέψουν στα κτήματα. Μια από αυτές ξεχωρίζει. Θα είναι η Ξένη εκείνη που θα σημαδέψει τη ζωή των ηρώων και που ο συγγραφέας με ωραίο τρόπο θα υφάνει την ιστορία της ζωής της και θα την τοποθετήσει σε σωστές δόσεις στην πλοκή. Είναι γυναίκα ή μάγισσα; Άνθρωπος ή γοργόνα; Τι μυστικό κουβαλάει μαζί της και δένει μ' αυτό τον ήρωα και τους οικείους του; Ποιο παρελθόν κρύβει καλά στα μάτια της;
Ο "Ναύτης" είναι η ιστορία του ήρωα προς την ωρίμανση κατά κύριο λόγο μέσα απ' τις ζωές και πράξεις των άλλων. Έχει και ο ίδιος συμμετοχή στην Ιστορία αλλά η πραγματικότητα θα τον συναντήσει στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Μέχρι τότε οι εικόνες που μάς μεταφέρει είναι απ' τον μύλο που αλέθει τις ζωές των ανθρώπων γύρω του. Και κάπου εκεί κοντά υπάρχει η Μοίρα και χασκογελά. Ώρες, ώρες το ταξίδι του "Ναύτη" μοιάζει με στημένο παιχνίδι, στημένο απ' τη Μοίρα που αρέσκεται να επαναλαμβάνει τη ζωή και τα τερτίπια της. Και κάπως έτσι χάνεται στον ίδιο μύλο και ο ήρωας, σ' ένα παιχνίδι που στήθηκε χρόνια πριν από άλλους, ένα παιχνίδι τραγικό που αποζητά τη λύτρωση.
Έχουν πάντα κάτι το αρχέγονο οι ήρωες του Θεόδωρου Γρηγοριάδη. Είναι εκείνο το μεταφυσικό, το ανεξήγητο που ορίζει εν μέρει τις ζωές τους και την πορεία τους προς την κάθαρση. Και η κάθαρση, όπως και στο αρχαίο δράμα, έρχεται πάντα μ' έναν μοναδικό και καταλυτικό τρόπο...

Οι περιγραφές του κάμπου, της Φύσης, της θάλασσας και των συναισθημάτων που γεννάνε, είναι εξαιρετικές. Είναι αυτό το γνώρισμα των συγγραφέων της Μεσογείου και της Λατινικής Αμερικής, το πόσο κοντά είναι με τη γη που τους έθρεψε και την υμνούν με κάθε τρόπο.
Σήμερα, 21 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, ελπίζω ο "Ναύτης" να έχει πια απάνεμα ταξίδια...

Ο ΝΑΥΤΗΣ
του Θεόδωρου Γρηγοριάδη
σελ. 415 - εκδ. Κέδρος