Το Φεγγάρι των Λύκων, του Χούλιο Γιαμαθάρες
Η ισπανική λογοτεχνία έχει δώσει αναρίθμητα βιβλία με αντικείμενο την πιο σκοτεινή πλευρά της Ιστορίας της χώρας, αυτή του Εμφυλίου. Απ' αυτό το πηγάδι της έμπνευσης δεν θα μπορούσε να λείπει κι ένας απ' τους καλύτερους αντιπροσώπους της ξακουστής γενιάς του '80, της γενιάς που άνθισε λίγο μετά την πτώση του Φράνκο.
Ο Χούλιο Γιαμαθάρες απ' τη Λεόν δεν είναι και τόσο γνωστός στην Ελλάδα. Προσωπικά τον γνώρισα μέσα απ' την Κίτρινη Βροχή, το καλύτερο βιβλίο που διάβασα την προηγούμενη χρονιά.
Στο "Φεγγάρι των Λύκων" που είναι το πρώτο του μυθιστόρημα συναντάμε για πρώτη φορά αυτή την εξαιρετική γλώσσα του Ισπανού συγγραφέα, τη γεμάτη εικόνες, λυρισμό και συναίσθημα. Είναι η ιστορία τεσσάρων ανδρών του Δημοκρατικού Στρατού που μετά την ήττα στις Αστούριες έχουν καταφύγει στα βουνά και προσπαθούν μέσα απ' τα περάσματα να βγουν στην άλλη πλευρά, να ξεφύγουν απ' τους φασίστες του Φράνκο που βρίσκονται στο κατόπι τους.
Είναι λοιπόν η ζωή στο βουνό, με τους κινδύνους και τις μικρές χαρές της, με το βλέμμα που ξεκουράζεται πάνω σε σκοτεινά ποτάμια που κυλάνε στα πόδια των ηρώων και τη μυρωδιά απ' το θυμάρι και τα σπαρτά στα ρουθούνια τους. Η αφήγηση γίνεται απ' τον Άνχελ, έναν πρώην δάσκαλο που μαζί με τον Ραμίρο (εργάτη σε ορυχεία), τον Χίλντο (αγρότη) και τον Χουάν (μαθητούδι ακόμα) άφησαν τις ζωές τους για να πολεμήσουν για τα ιδανικά τους. Είναι εκείνοι που περπατάνε τη νύχτα και κρύβονται τη μέρα, που αποφεύγουν τις παγίδες των χωροφυλάκων που γνωρίζουν σαν την παλάμη του χεριού τους κάθε λαγκάδι και πλαγιά, κάθε πυκνό δάσος και τις νύχτες κοιμούνται κάτω απ' τα αστέρια.
"Ξέρεις κάτι; Όταν ήμουν παλικαρόπουλο πριν να πιάσω δουλειά στο ορυχείο, έμεινα κάνα δυο μήνες με τον Οβίδιο, αυτόν απ' την Σιέρα. Κόβαμε ξύλα στην κοιλάδα του Βαλντεόν, εκεί πέρα - δείχνει με το χέρι του μακριά - κατά τη μεριά του Ριάνιο. Εκεί κυνηγάνε τους λύκους ακόμα όπως οι πρωτόγονοι: σφυρίζουν μ΄ένα κυνηγετικό κόρνο όταν βλέπουν τον λύκο και τότε όλοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά τρέχουν να πάρουν μέρος στο κυνήγι....
... Τον πιάνουν ζωντανό και για κάμποσες μέρες τον γυρίζουν στα χωριά για να τον περιλούζει ο κόσμος με βρισιές και να τον φτύνει, προτού τελικά τον σκοτώσουν".
Μιλάει για τους λύκους ο Ραμίρο ή μήπως για τους ανθρώπους που έγιναν λύκοι οι ίδιοι; Ζώα μοναχικά, καταδιωκόμενα, που δεν τα θέλει κανείς και όλοι επιθυμούν το θάνατό τους;
Σ' αυτό απαντάει στις τελευταίες σελίδες ο Άνχελ, ο αφηγητής: "Ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο χειρότερος από λύκος, είναι άνθρωπος ενάντια σε άνθρωπο".
Το βιβλίο δεν είναι ιστορικό. Δεν περιλαμβάνει στοιχεία απ' τον Εμφύλιο. Η ιστορική καταγραφή δεν φαίνεται να νοιάζει τον Γιαμαθάρες όσο η καταγραφή του αγώνα της Επιβίωσης. Η ανάγκη του ανθρώπου να ζήσει μέσα από μυριάδες αντιξοότητες και να κατακτήσει την πολυπόθητη Ελευθερία.
Ο Γιαμαθάρες (και όχι Λιαμαθάρες όπως αναγράφεται στο εξώφυλλο των εκδόσεων Ζαχαρόπουλος καθώς το διπλό LL στα ισπανικά προφέρεται ως "γι") όντας τέκνο της επαρχίας, αγαπάει τη γη, τη Φύση και δεν χάνει ευκαιρία να το δείξει. Η ομορφιά της ισπανικής γης την οποία περιγράφει τόσο λυρικά ίσως είναι και η μοναδική άμυνα - μαζί με το όνειρο της Ελευθερίας - για τους ήρωές του.
*Το χωριό που μεγάλωσε ο συγγραφέας, το Βενγκαμιάν της επαρχίας Λεόν δεν υπάρχει πια και βρίσκεται πλέον θαμμένο κάτω απ' τα νερά κάποιου βαλτότοπου. Λέει λοιπόν ο ίδιος σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα El Pais πριν από χρόνια:
"Όλος ο κόσμος, έστω κι αν είναι ξεριζωμένος απ' τον τόπο του, μπορεί κάποια μέρα να γυρίσει εκεί ενώ εγώ δεν μπορώ να βρω τον τόπο καταγωγής μου. Αυτό ίσως να μην έχει ιδιαίτερη σημασία, ωστόσο σου αφήνει ένα είδος βόρβορου στη μνήμη, σαν τη λάσπη που υπάρχει κάτω απ' το βάλτο που σκεπάζει το πατρικό μου σπίτι. Ίσως αυτό να μην είναι παρά ένα περιστατικό της ζωής μου, όμως είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση αυτών που γράφω..."
ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΩΝ ΛΥΚΩΝ
του Χούλιο Γιαμαθάρες
σελ. 193 - εκδ. Ζαχαρόπουλος
μτφ. Μαρία Χατζηγιάννη
* Η λογοτεχνική απεικόνιση του Ισπανικού Εμφυλίου δίνεται επίσης εξαίσια στα βιβλία, "Συμφωνία Σιωπής" του Πέδρο Θαραλούκι - εκδ. Μεταίχμιο, "Η Μούλα" του Χουάν Εσλάβα Γκαλάν - εκδ. Καστανιώτη και "Είκοσι Χρόνια και μια Μέρα" του μέγιστου Χόρχε Σεμπρούν. Τα προτείνω ανεπιφύλακτα.
**Δείτε επίσης το αλληγορικό παραμύθι του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο, "Ο Λαβύρινθος του Πάνα" με φόντο τον Ισπανικό Εμφύλιο.
Ο Χούλιο Γιαμαθάρες απ' τη Λεόν δεν είναι και τόσο γνωστός στην Ελλάδα. Προσωπικά τον γνώρισα μέσα απ' την Κίτρινη Βροχή, το καλύτερο βιβλίο που διάβασα την προηγούμενη χρονιά.
Είναι λοιπόν η ζωή στο βουνό, με τους κινδύνους και τις μικρές χαρές της, με το βλέμμα που ξεκουράζεται πάνω σε σκοτεινά ποτάμια που κυλάνε στα πόδια των ηρώων και τη μυρωδιά απ' το θυμάρι και τα σπαρτά στα ρουθούνια τους. Η αφήγηση γίνεται απ' τον Άνχελ, έναν πρώην δάσκαλο που μαζί με τον Ραμίρο (εργάτη σε ορυχεία), τον Χίλντο (αγρότη) και τον Χουάν (μαθητούδι ακόμα) άφησαν τις ζωές τους για να πολεμήσουν για τα ιδανικά τους. Είναι εκείνοι που περπατάνε τη νύχτα και κρύβονται τη μέρα, που αποφεύγουν τις παγίδες των χωροφυλάκων που γνωρίζουν σαν την παλάμη του χεριού τους κάθε λαγκάδι και πλαγιά, κάθε πυκνό δάσος και τις νύχτες κοιμούνται κάτω απ' τα αστέρια.
"Ξέρεις κάτι; Όταν ήμουν παλικαρόπουλο πριν να πιάσω δουλειά στο ορυχείο, έμεινα κάνα δυο μήνες με τον Οβίδιο, αυτόν απ' την Σιέρα. Κόβαμε ξύλα στην κοιλάδα του Βαλντεόν, εκεί πέρα - δείχνει με το χέρι του μακριά - κατά τη μεριά του Ριάνιο. Εκεί κυνηγάνε τους λύκους ακόμα όπως οι πρωτόγονοι: σφυρίζουν μ΄ένα κυνηγετικό κόρνο όταν βλέπουν τον λύκο και τότε όλοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά τρέχουν να πάρουν μέρος στο κυνήγι....
... Τον πιάνουν ζωντανό και για κάμποσες μέρες τον γυρίζουν στα χωριά για να τον περιλούζει ο κόσμος με βρισιές και να τον φτύνει, προτού τελικά τον σκοτώσουν".
Μιλάει για τους λύκους ο Ραμίρο ή μήπως για τους ανθρώπους που έγιναν λύκοι οι ίδιοι; Ζώα μοναχικά, καταδιωκόμενα, που δεν τα θέλει κανείς και όλοι επιθυμούν το θάνατό τους;
Σ' αυτό απαντάει στις τελευταίες σελίδες ο Άνχελ, ο αφηγητής: "Ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο χειρότερος από λύκος, είναι άνθρωπος ενάντια σε άνθρωπο".Το βιβλίο δεν είναι ιστορικό. Δεν περιλαμβάνει στοιχεία απ' τον Εμφύλιο. Η ιστορική καταγραφή δεν φαίνεται να νοιάζει τον Γιαμαθάρες όσο η καταγραφή του αγώνα της Επιβίωσης. Η ανάγκη του ανθρώπου να ζήσει μέσα από μυριάδες αντιξοότητες και να κατακτήσει την πολυπόθητη Ελευθερία.
Ο Γιαμαθάρες (και όχι Λιαμαθάρες όπως αναγράφεται στο εξώφυλλο των εκδόσεων Ζαχαρόπουλος καθώς το διπλό LL στα ισπανικά προφέρεται ως "γι") όντας τέκνο της επαρχίας, αγαπάει τη γη, τη Φύση και δεν χάνει ευκαιρία να το δείξει. Η ομορφιά της ισπανικής γης την οποία περιγράφει τόσο λυρικά ίσως είναι και η μοναδική άμυνα - μαζί με το όνειρο της Ελευθερίας - για τους ήρωές του.
*Το χωριό που μεγάλωσε ο συγγραφέας, το Βενγκαμιάν της επαρχίας Λεόν δεν υπάρχει πια και βρίσκεται πλέον θαμμένο κάτω απ' τα νερά κάποιου βαλτότοπου. Λέει λοιπόν ο ίδιος σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα El Pais πριν από χρόνια:
"Όλος ο κόσμος, έστω κι αν είναι ξεριζωμένος απ' τον τόπο του, μπορεί κάποια μέρα να γυρίσει εκεί ενώ εγώ δεν μπορώ να βρω τον τόπο καταγωγής μου. Αυτό ίσως να μην έχει ιδιαίτερη σημασία, ωστόσο σου αφήνει ένα είδος βόρβορου στη μνήμη, σαν τη λάσπη που υπάρχει κάτω απ' το βάλτο που σκεπάζει το πατρικό μου σπίτι. Ίσως αυτό να μην είναι παρά ένα περιστατικό της ζωής μου, όμως είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση αυτών που γράφω..."
ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΩΝ ΛΥΚΩΝ
του Χούλιο Γιαμαθάρες
σελ. 193 - εκδ. Ζαχαρόπουλος
μτφ. Μαρία Χατζηγιάννη
* Η λογοτεχνική απεικόνιση του Ισπανικού Εμφυλίου δίνεται επίσης εξαίσια στα βιβλία, "Συμφωνία Σιωπής" του Πέδρο Θαραλούκι - εκδ. Μεταίχμιο, "Η Μούλα" του Χουάν Εσλάβα Γκαλάν - εκδ. Καστανιώτη και "Είκοσι Χρόνια και μια Μέρα" του μέγιστου Χόρχε Σεμπρούν. Τα προτείνω ανεπιφύλακτα.
**Δείτε επίσης το αλληγορικό παραμύθι του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο, "Ο Λαβύρινθος του Πάνα" με φόντο τον Ισπανικό Εμφύλιο.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου