Ανατολικά της Δύσης, του Μίροσλαβ Πένκοφ
Ο Πένκοφ, Βούλγαρος στην καταγωγή, νέος, που ζει πλέον στις ΗΠΑ παραδίδει μαθήματα ανεπιτήδευτης γραφής απ' το πρώτο του κιόλας πόνημα. Παραδίδει μαθήματα ιστορίας και ανθρωπιάς, ισορροπώντας εξαιρετικά πάνω στο ευαίσθητο σκοινί των ιδεολογιών, της κουλτούρας και των διαφορετικών κόσμων στους οποίους έχει ζήσει έως τώρα. Αυτόν της πρώην κομμουνιστικής και νυν «ευρωπαϊκής» Βουλγαρίας κι εκείνον του πάλαι πότε αμερικάνικου ονείρου. Κι ενώ πιθανότατα κάποιος άλλος στη θέση του, εντελώς ξιπασμένος, θα χρησιμοποιούσε το όποιο ταλέντο του για να καταγγείλει την οπισθοδρομική Βουλγαρία και να εξάρει τη θαυμαστή Αμερική, ο Πένκοφ αιφνιδιάζει τον αναγνώστη και με το δικό του τρόπο λέει «τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη».
Με απλά λόγια. Ναι η Βουλγαρία είχε κομμουνισμό για χρόνια. Ναι, αλλιώς ξεκίνησε αλλιώς κατέληξε. Ναι υπήρξε πείνα, υπήρξαν πόλεμοι, υπήρξαν αδικίες. Αλλά μην μας κουνάτε το δάχτυλο εσείς του περίφημου δυτικού πολιτισμού γιατί ο καπιταλισμός σας δεν είναι καθόλου καλύτερος. Ναι, οι ήρωες ενός διηγήματός του αναζητούν μανιωδώς μια φρατζόλα ψωμί για να φάνε στην ταραγμένη απ' τις διαδηλώσεις Σόφια. Αλλά και στη Νέα Υόρκη, ένας άλλος ήρωάς του -μετανάστης πρώτης γενιάς- δεν έχει ασφάλιση και δεν μπορεί να πληρώσει μια εγχείριση. Ναι, στη Βουλγαρία οι νέοι αναζητούν εναγωνίως την πράσινη κάρτα για τον αμερικανικό παράδεισο. Απ' την άλλη, στο Τέξας, ο ήρωας μιας ιστορίας κάνει δύο δουλειές μόνο και μόνο για να έχει τη δυνατότητα να συζεί με έναν επαρχιώτη Αμερικανό που τον αποκαλεί συνέχεια «κομμουνιστή» και απλώς να επιβιώνει.
Ούτε ένα απ' τα διηγήματα της συλλογής δεν με άφησε αδιάφορο. Ωστόσο, ξεχώρισα τρία, που κατά την άποψή μου παίρνουν εξαιρετικό βαθμό σε όλες τις κατηγορίες που αποτελούν ένα διήγημα: πλοκή, δομή, χαρακτήρες, τέλος.
Στο «Αγοράζοντας τον Λένιν» -που μου θύμισε σε ορισμένα σημεία την ταινία Goodbye Lenin- στο κομμάτι που αφορά στο χάσμα των γενεών και των ιδεολογιών, ο εγγονός σπουδάζει σε κάποια απ' τις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ. Η μοναξιά του «ξένου» τον κατακλύζει, η νοσταλγία για την πατρίδα του, την Βουλγαρία, τον καλεί. Αυτή τη μοναξιά παλεύει να την εξοβελίσει μιλώντας με τον παππού του στο στο τηλέφωνο.
-«Παππού», ρωτούσα μερικές φορές στο τηλέφωνο. «Τί τρως»;
-«Πεπόνι με τυρί».
-«Είναι καλό;»
-«Ο Λένιν το έβρισκε καλό, ήταν το αγαπημένο του σνακ».
-«Μακάρι να είχα ένα πιάτο τώρα».
-«Εσύ απεχθανόσουν τα φρούτα με τυρί».
-«Παππού τι πίνεις;»
-«Γιαούρτι».
-«Είναι καλό;»
-«Το καλύτερο που έγινε ποτέ».
-«Παππού, τι κοιτάζεις τώρα, αυτή τη στιγμή ακριβώς;»
-«Την πλαγιά πάνω απ' το σπίτι. Οι φλαμουριές είναι λευκές. Ο αέρας, πριν τη βροχή, τους γύρισε τα φύλλα».
-«Παππού, υπάρχει τόσο πολύ νερό ανάμεσά μας. Είμαστε τόσο μακριά».
-«Είμαστε. Όμως το αίμα, ελπίζω, να είναι πιο πηχτό απ' τον ωκεανό».
Στο διήγημα «Φωτογραφία με τη Γιούκι», ο ήρωας- επίσης μετανάστης στις ΗΠΑ- όπου εργάζεται για έναν υποτυπώδη μισθό στο αεροδρόμιο του Σικάγου, επιστρέφει στη Βουλγαρία με την Γιαπωνέζα σύζυγό του, καθώς μαθαίνουν ότι η τεχνητή γονιμοποίηση είναι πιο φτηνή εκεί σε σχέση με την Αμερική. Θα καταλήξουν στο χωριό που μεγάλωσε, σ' έναν τόπο που ο ίδιος φαίνεται πως είχε ξεχάσει και που η γυναίκα του τον ανακαλύπτει για πρώτη φορά. Δύο διαφορετικοί πολιτισμοί παλεύουν να βρουν τα πατήματά τους την ώρα που η μοίρα καραδοκεί να δώσει το δικό της στίγμα, χρησιμοποιώντας ένα τσιγγανόπουλο.
Στο ομώνυμο με τον τίτλο της συλλογής διήγημα, «Ανατολικά της Δύσης», ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός της διαχρονικής ιστορίας των Βαλκανίων. Ένα χωριό που στην αρχή ήταν ένα, μα που οι πόλεμοι το χώρισαν στη μέση. Το ποτάμι βρίσκεται ανάμεσά τους, από δω η Βουλγαρία, από εκεί η Σερβία, στρατιώτες στις όχθες να παραφυλάνε. Και μια βυθισμένη εκκλησία στο κέντρο του ποταμού -πόσο Αγγελοπουλική σκηνή αλήθεια- απ' την οποία εξέχουν ο τρούλος και ο σταυρός της, να γίνονται το σημείο συνάντησης ενός ατελέσφορου έρωτα, ενός κοριτσιού κι ενός αγοριού που έρχονται από διαφορετικές όχθες.
Μια συλλογή-ποίημα!
ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ
του Μίροσλαβ Πένκοφ
σελ. 268-εκδ. Αντίποδες
μτφ. Άκης Παπαντώνης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου