Το Σχέδιο, της Κατερίνας Μαλακατέ
Η γενιά των ελλήνων λογοτεχνών -εκεί γύρω στα 40- συνεχίζει να μας εκπλήσσει, καθώς φαίνεται ότι έχει αφήσει πίσω της το αφηγηματικό ύφος και τις τεχνικές που χαρακτήρισαν τη συγγραφική γενιά της μεταπολίτευσης.
Το «Σχέδιο» είναι μια αλληγορία 224 σελίδων, με πολιτικές, φιλοσοφικές και υπαρξιακές προεκτάσεις. Πάνω απ' όλα, όμως, είναι ένα βιβλίο που «μένει» στη συνείδηση του αναγνώστη. Όχι γιατί κινείται σ' ένα πλαίσιο που έχουν πιάσει άλλοι συγγραφείς στο παρελθόν και με ακόμα μεγαλύτερη μαεστρία, αλλά επειδή η κεντρική ιδέα του είναι ανεξάντλητη και αν έχεις τα κότσια να την πιάσεις και να την αναπτύξεις, τότε έχεις βάλει και συ το δικό σου λιθαράκι στην σειρά των βιβλίων που γράφτηκαν γι' αυτήν.
Η Μαλακατέ κινείται πάνω στο ερώτημα τι θα γινόταν αν... Τι θα γινόταν λοιπόν αν σ ένα δημοψήφισμα για το νόμισμα της χώρας επικρατούσε η άποψη για επιστροφή στη δραχμή. Ένας χαμός στη χώρα, με μια φράση, που θα οδηγούσε σ' ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Σε αυτό το πλαίσιο κινούνται οι ήρωές της. Ο συγγραφέας που έχει καταφέρει να φύγει απ' την Ελλάδα πριν ξεσπάσει ο χαμός και ζει στη Γαλλία αναζητώντας την έμπνευση (λίγους λογοτεχνικούς ήρωες έχω σιχαθεί όσο αυτόν) και η 15χρονη κόρη του που έμεινε πίσω με τη μητέρα της -οι γονείς είναι διαζευγμένοι- και που κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στην επαρχία να βρει τους παππούδες της, προκειμένου να επιβιώσει απ' την πείνα και τους κινδύνους που παραμονεύουν σ' αυτή τη νέα κατάσταση για τη χώρα.
Τα κεφάλαια εναλλάσσονται, ένα στο Παρίσι κι ένα στην Ελλάδα, παρακολουθώντας τη ζωή των ηρώων. Ο συγγραφέας που κινείται ανάμεσα σε τύψεις -όχι και πάρα πολλές είναι η αλήθεια- και στους δρόμους του Παρισιού αναζητώντας την έμπνευση, παραπέμπει ευθέως στον Κορτάσαρ -αγαπημένος συγγραφέας της Μαλακατέ- που είχε δηλώσει για το βιβλίο του «Το Κουτσό»: «Αν δεν έγραφα αυτό το βιβλίο εκείνη την εποχή, μάλλον θα έπεφτα στον Σηκουάνα».
Εκεί, να παρατηρεί τον Σηκουάνα, τον βρίσκει κι ένας κλοσάρ της πόλης, Έλληνας κι αυτός, που νομίζει ότι πάει να αυτοκτονήσει και τον σώζει. Στο πρόσωπο του κλοσάρ ο συγγραφέας βρίσκει τη χαμένη του έμπνευση, γράφει ασταμάτητα και πολύ σύντομα παραδίδει στον εκδότη ένα βιβλίο που γίνεται παγκόσμιο φαινόμενο.
Την ίδια ώρα, στην Ελλάδα έρχεται η ανάπτυξη μέσα απ' τον φασισμό. Μια αποικία ολκής και μια «σοβαρή» δικτατορία που δεν βασανίζει, δεν φυλακίζει, δεν εκτελεί. Απλώς φροντίζει τα «δικά της παιδιά» και όσους παράγουν χωρίς να αντιμιλάνε. Τους υπόλοιπους τους τρώει το μαύρο σκοτάδι της ανέχειας και της λήθης.
Η μικρή φτάνει στο χωριό και γίνεται δεκτή απ' τον παππού της που δεν έχει ξεπεράσει δύο πράγματα: Το θάνατο της αγαπημένης του γυναίκας - «Α, ρε γυναίκα, πήγες και πέθανες την πιο ακατάλληλη ώρα, πάνω που θα ξαναγαπιόμασταν»- και το γεγονός ότι ο γιος του αποδείχθηκε ρίψασπις κι εγκατέλειψε τη χώρα. Παρ' όλα αυτά αποδέχεται το εγγόνι του και στέκεται στο ύψος του χρέους του απέναντί του.
Όμως πίσω απ' όλα αυτά υπάρχει ένα Σχέδιο που έχει τεθεί σε εφαρμογή....
Τελειώνω την παρουσίαση μου φαινομενικά απότομα, όπως φαινομενικά απότομα τελειώνει και το βιβλίο. Και λέω φαινομενικά γιατί νομίζω ότι δεν θα μπορούσε να έχει διαφορετικό τέλος, επειδή κάποια πράγματα δεν εξηγούνται και δεν χρειάζεται να εξηγηθούν, επειδή εδώ έχουμε να κάνουμε με μια αλληγορία, συνεπώς το βασικό ερώτημα -που δεν πρέπει να ξεχνάμε- είναι το «τι θα γινόταν αν». Και τέτοιο ερώτημα επιδέχεται πολλών απαντήσεων.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο. Η Μαλακατέ είναι τολμηρή. Στο πρώτο της βιβλίο τα έβαλε με το θάνατο. Στο δεύτερο τα βάζει με πολλά περισσότερα. Βουτάει ακόμα πιο βαθιά. Δοκιμάζεται. Μαθαίνει να αντιστέκεται στα κύματα. Κολυμπάει. Και αυτό είναι η μεγαλύτερη υποθήκη της για το μέλλον.
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ
της Κατερίνας Μαλακατέ
σελ. 224-εκδ. Μελάνι
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου